article detail

แคลซิมิเมติก (Calcimimetics)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 12 มิถุนายน 2561
• Tweet

สารบัญ

• บทนำ
• กลุ่มยาแคลซิมิเมติกมีอะไรบ้าง?
• แคลซิมิเมติกมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
• แคลซิมิเมติกมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• แคลซิมิเมติกมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• แคลซิมิเมติกมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?
• แคลซิมิเมติกมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้แคลซิมิเมติกอย่างไร?
• แคลซิมิเมติกมีปฏิกิริยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษาแคลซิมิเมติกอย่างไร?
• แคลซิมิเมติกมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• แคลเซียมในเลือดสูง (Hypercalcemia)
• แคลเซียม เกลือแร่แคลเซียม (Calcium)
• กายวิภาคและสรีรวิทยาระบบต่อมไร้ท่อ (Anatomy and physiology of endocrine system)
• โรคต่อมไร้ท่อ โรคระบบต่อมไร้ท่อ (Endocrine disease)
• การล้างไต การบำบัดทดแทนไต (Renal replacement therapy)
• โรคไตเรื้อรัง (Chronic kidney disease)

บทนำ

ยาแคลซิมิเมติก (Calcimimetics) เป็นกลุ่มยาที่นำมารักษาภาวะพาราไทรอยด์ ฮอร์โมนในร่างกายมีมากเกินกว่าปกติ ซึ่งมักจะมีสาเหตุจากไตวายเรื้อรัง พาราไทรอยด์ ฮอร์โมน/ ฮอร์โมนจากต่อมพาราไทรอยด์ หรือย่อว่า PTH (Parathyroid hormone) เป็นฮอร์โมนที่มีความสำคัญต่อกระบวนการเจริญเติบโตของเนื้อเยื่อกระดูก และยังมีกลไกช่วยปรับแต่งโครงกระดูกให้เข้ารูปร่างอย่างเหมาะสม หรือแม้แต่การซ่อมแซมกระดูกที่หักก็มีความสัมพันธ์กับสมดุลของระดับ PTH การหลั่ง PTHจากต่อมพาราไทรอยด์ ขึ้นกับปริมาณแคลเซียมในกระแสเลือด กล่าวคือ ถ้าระดับแคลเซียมในเลือดต่ำจะส่งผลให้ PTH หลั่งออกมามาก หากระดับแคลเซียมในเลือดสูงขึ้นจะส่งผลยับยั้งการหลั่ง PTH การมี PTH สูงเกินไปจะทำให้แคลเซียมถูกปลดปล่อยจากกระดูกออกมาจำนวนมาก ส่งผลให้มวลกระดูกมีความแข็งแรงน้อยลงและเสี่ยงต่อกระดูกหักได้ง่ายจากเกิดภาวะกระดูกพรุน นอกจากนี้ ยังอาจทำให้เกิด นิ่วในไต ปัสสาวะมาก ปวดท้อง อ่อนเพลีย ปวดกระดูก ปวดข้อ คลื่นไส้อาเจียน และเบื่ออาหาร กลุ่มยาแคลซิมิเมติก จะออกฤทธิ์ที่บริเวณตัวรับ(Receptor)บนผิวเซลล์ของต่อมพาราไทรอยด์และกระตุ้นให้รับรู้สัญญาณว่ามีแคลเซียมในกระแสเลือดมากเพียงพอแล้ว จึงเป็นผลไม่ให้มีการหลั่ง PTH อีกต่อไป

กลุ่มยาแคลซิมิเมติกมีอะไรบ้าง?

ปัจจุบันกลุ่มยาแคลซิมิเมติกที่นำมาใช้ทางคลินิกมีดังนี้

1. Cinacalcet: ใช้รักษาภาวะพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูง (Primary and secondary hyperparathyroidism)ในผู้ป่วยโรคไตเรื้องรัง และในผู้ป่วยมะเร็งที่มีภาวะแคลเซียมในเลือดสูง(Hypercalcemia of malignancy) รูปแบบเภสัชภัณฑ์เป็นยาแบบรับประทาน มีวางจำหน่ายภายใต้ ยาชื่อการค้าว่า Sensipar

2. Etelcalcetide: ใช้ลดระดับ พาราไทรอยด์ฮอร์โมน แคลเซียม และฟอสฟอรัส ในเลือด รูปแบบเภสัชภัณฑ์เป็นยาฉีด และมีจำหน่ายภายใต้ ยาชื่อการค้าว่า Parsabiv

แคลซิมิเมติกมีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

อาจสรุปสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ของยาแคลซิมิเมติกที่ใช้รักษาอาการโรคต่างๆดังนี้

1. ภาวะพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูงแบบปฐมภูมิ (Primary hyperparathyroidism)

2. ภาวะพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูงแบบทุติยภูมิในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง/Chronic kidney disease/CKD (Secondary hyperparathyroidism in non-dialyzed stage 3 and 4 CKD patients)

3. ภาวะพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูงแบบทุติยภูมิในผู้ป่วยที่ต้องรับการฟอกไต/การล้างไต (Secondary hyperparathyroidism in dialyzed patients)

4. บำบัดภาวะพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูงและมีภาวะแคลเซียมในเลือดสูงกับผู้ที่ได้รับการปลูกถ่ายไต (Hypercalcemic hyperparathyroidism in renal transplant patients)

5. บำบัดภาวะพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูงด้วยเหตุจากโรคมะเร็ง(Parathyroid carcinoma)

แคลซิมิเมติกมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

แคลซิมิเมติกมีกลไกการออกฤทธิ์โดย ตัวยาจะเข้าจับกับตัวรับบนผิวเซลล์ของต่อมพาราไทรอยด์ ก่อให้เกิดสัญญาณกระตุ้นให้เซลล์ต่อมพาราไทรอยด์ระงับการหลั่งพาราไทรอยด์ฮอร์โมน และทำให้อาการป่วยจากภาวะพาราไทรอยด์ฮอร์โมนสูงดีขึ้นตามสรรพคุณ

แคลซิมิเมติกมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาแคลซิมิเมติกมีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

• ยาเม็ดเคลือบฟิล์มชนิดรับประทาน เช่นยา Cinacalcet (Cinacalcet hydrochloride หรือ Cinacalcet HCl) ขนาด 30, 60, และ 90 มิลลิกรัม/เม็ด
• ยาฉีดที่ต้องฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำ เช่นยา Etelcalcetide ขนาด 5 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร

แคลซิมิเมติกมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

การเลือกใช้ตัวยาแคลซิมิเมติกที่รวมถึงขนาดยา จะขึ้นอยู่กับ อาการป่วย ความรุนแรง ภาวะโรคแทรกซ้อน แพทย์เท่านั้นจะเป็นผู้บริหารการใช้ยาแคลซิมิเมติกได้อย่างปลอดภัยและเหมาะสมที่สุด

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาแคลซิมิเมติกที่รวม ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจขัด/หายใจลำบาก
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยากลุ่มแคลซิมิเมติกอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

แคลซิมิเมติกมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาแคลซิมิเมติกสามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์จากยา(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกายดังนี้ เช่น

• ผลต่อระบบการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น แคลเซียมในเลือดต่ำ โปแตสเซียมในเลือดสูง เกิดภาวะขาดน้ำ
• ผลต่อระบบประสาท: เช่น ความรู้สึกสัมผัสเพี้ยน ปวดศีรษะ วิงเวียน
• ผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด: เช่น ความดันโลหิตต่ำหรือไม่ก็สูง หัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจวาย คลื่นไฟฟ้าหัวใจเต้นผิดปกติ
• ผลต่อระบบเลือด: เช่น เกิดโลหิตจาง
• ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้อาเจียน ท้องเสียหรือไม่ก็ท้องผูก ปวดท้อง ท้องอืด
• ผลต่อระบบต่อมไร้ท่อ: เช่น ฮอร์โมนเทสทอสเตอโรน(Testosterone)ลดลง
• ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น ปวดกล้ามเนื้อ เกิดตะคริว ปวดหลัง
• ผลต่อระบบทางเดินหายใจ: เช่น โรคติดเชื้อทางเดินหายใจส่วนบน หายใจขัด

มีข้อควรระวังการใช้แคลซิมิเมติกอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้แคลซิมิเมติก เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยากลุ่มแคลซิมิเมติก
• การใช้ยานี้กับสตรีมีครรภ์ สตรีในภาวะให้นมบุตร และเด็ก ต้องเป็นไปตามคำสั่ง แพทย์เท่านั้น
• ห้ามปรับขนาดการใช้ยานี้โดยมิได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์
• ระหว่างการใช้ยานี้ผู้ป่วยต้องรับการตรวจเลือดเพื่อการควบคุมระดับแคลเซียมในเลือดตามแพทย์สั่ง
• ระวังการเกิดภาวะลมชัก
• กรณีพบว่ามีอาการเลือดออกในระบบทางเดินอาหาร สังเกตจากมีอุจจาระสีคล้ำ ต้องรีบนำผู้ป่วยมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลโดยเร็ว ไม่ต้องรอถึงวันแพทย์นัด
• ตรวจวัดความดันโลหิตอยู่เป็นประจำตาม แพทย์ พยาบาล เภสัชกร แนะนำ
• มาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามแพทย์นัดหมายทุกครั้ง
• ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมยากลุ่มแคลซิมิเมติกด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่องข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

แคลซิมิเมติกมีปฏิกิริยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาแคลซิมิเมติกมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• หลีกเลี่ยงการใช้ยาCinacalcet ร่วมกับยาTamoxifen ด้วยจะทำให้ประสิทธิภาพ การรักษาของยาTamoxifen ด้อยลง
• ห้ามใช้ยาEtelcalcetide ร่วมกับยาRisedronate ด้วยอาจทำให้ระดับแคลเซียมในเลือดต่ำ

ควรเก็บรักษาแคลซิมิเมติกอย่างไร?

ควรเก็บยาแคลซิมิเมติกตามเงื่อนไขที่ระบุในเอกสารกำกับยา ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งตู้เย็น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์ และเก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อนและความชื้น

แคลซิมิเมติกมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาแคลซิมิเมติก มียาชื่อการค้าและบริษัทผู้ผลิต/ผู้จำหน่าย เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Sensipar (เซนซิพาร์)	Amgen
Parsabiv (พาร์ซาบิป)	Amgen

บรรณานุกรม

1. https://www.medicinenet.com/interferon/article.htm#what_are_the_available_interferons? [2018,May26]
2. https://en.wikipedia.org/wiki/Etelcalcetide [2018,May26]
3. http://medinfo2.psu.ac.th/surgery/Collective%20review/2558/26.Management_of_primary_hyperparathyroidism%20(Kranchai%2016.12.58).pdf [2018,May26]
4. https://www.drugs.com/drug-interactions/cinacalcet.html [2018,May26]
5. https://www.drugs.com/drug-interactions/cinacalcet-with-genox-670-0-2145-3708.html [2018,May26]
6. https://en.wikipedia.org/wiki/Cinacalcet [2018,May26]