article detail

เมอโรเพเนม (Meropenem)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 28 พฤษภาคม 2564
• Tweet

• บทนำ : คือยาอะไร?
• เมอโรเพเนมมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
• เมอโรเพเนมมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• เมอโรเพเนมมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• เมอโรเพเนมมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• เมอโรเพเนมมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้เมอโรเพเนมอย่างไร?
• เมอโรเพเนมมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษาเมอโรเพเนมอย่างไร?
• เมอโรเพเนมมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics)
• แบคทีเรีย: โรคจากแบคทีเรีย (Bacterial infection)
• โรคติดเชื้อ ภาวะติดเชื้อ (Infectious disease)
• ปอดบวม ปอดอักเสบ (Pneumonia)
• แบคทีเรียเยื่อหุ้มสมองอักเสบ หรือ เยื้อหุ้มสมองอักเสบเหตุเชื้อแบคทีเรีย (Bacterial meningitis)
• เบต้า-แลคแทม (Beta-Lactam antibiotic)
• เยื่อบุช่องท้องอักเสบ (Peritonitis)
• สะตีเวนส์จอห์นสัน (Stevens-Johnson syndrome)
• ถุงยางอนามัยชาย (Male Condom)

บทนำ : คือยาอะไร?

ยาเมอโรเพเนม (Meropenem) คือ ยาปฏิชีวนะในหมวดยา คาร์บาเพเนม(Carbapenem) และมีโครงสร้างทางเคมีที่เรียกว่า เบต้า-แลคแตม (Beta lactam) คุณสมบัติที่โดดเด่นของยานี้จะเป็นเรื่องการซึมผ่านเข้าสู่เนื้อเยื่อและของเหลวในร่างกายได้มาก เช่น ผ่านเข้าในน้ำหล่อเลี้ยงไขสันหลัง, ซึมเข้าได้ดีใน น้ำดี, ลิ้นหัวใจ, ปอด, และในส่วนของของเหลวในช่องท้อง

ฤทธิ์การรักษาของยาเมอโรเพเนมจะครอบคลุมแบคทีเรียทั้งชนิดแกรมบวกและแกรมลบรวมเชื้อ Pseudomonas นอกจากนี้ยังสามารถต่อต้านเชื้อแบคทีเรียจำพวกแอนแอโรบิค (Anaerobic bacteria, แบคทีเรียที่ไม่จำเป็นต้องใช้ออกซิเจนในการดำรงชีวิต) อีกด้วย

รูปแบบยาแผนปัจจุบันของยาเมอโรเพเนม เป็นลักษณะของยาฉีด ซึ่งเมื่อตัวยาเข้าสู่กระแสเลือด ยาประมาณ 2% จะเข้าจับกับพลาสมาโปรตีน ร่างกายต้องใช้เวลาประมาณ 1 ชั่วโมงเพื่อกำจัดยานี้ประมาณ 50% ออกจากกระแสเลือดโดยผ่านไปกับปัสสาวะ

ยาเมอโรเพเนม มีโครงสร้างทางเคมีที่ทนต่อการทำลายจากเอนไซม์ของแบคทีเรียบางจำ พวกที่มีชื่อว่า Beta-lactamases หรือ Cephalosporinase จากคุณสมบัตินี้ ทางคลินิกสามารถใช้ยาเมอโรเพเนมเพื่อรักษาโรคจากการติดเชื้อแบคทีเรียในลักษณะของยาเดี่ยวๆได้ ซึ่งไม่เหมือนกับยาในกลุ่มเดียวกันอย่างเช่น Imipenem ซึ่งต้องใช้ควบคู่ไปกับสาร Cilastatin

คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้บรรจุยาเมอโรเพเนมลงในบัญชียาหลักแห่งชาติ และระบุวัตถุประสงค์ของการใช้ยานี้เพื่อรักษาโรคติดเชื้อในโรงพยาบาลที่เกิดจากแบคทีเรียรูปแท่ง ชนิดแกรมลบที่ดื้อต่อยาหลายชนิด

เราสามารถพบเห็นการใช้ยาเมอโรเพเนม ตามสถานพยาบาลทั้งของรัฐและเอกชน การจะเลือกใช้ยานี้ต้องขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น

เมอโรเพเนมมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ยาเมอโรเพเนมมีสรรพคุณรักษาโรค/ข้อบ่งใช้เพื่อ รักษาอาการป่วยจากเชื้อแบคทีเรียที่ตอบสนองต่อยานี้ เช่น

• รักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย (แบคทีเรียเยื่อหุ้มสมองอักเสบ)
• รักษาอาการป่วยติดเชื้อจากโรคซิสติกไฟโบรซิส (Cystic Fibrosis:โรคทางพันธุกรรมที่พบน้อยมากที่มักมีการติดเชื้อแบคทีเรียที่ปอดร่วมด้วย)
• รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียที่ผิวหนัง(ผิวหนังติดเชื้อ)
• รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียในช่องท้อง (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง เยื่อบุช่องท้องอักเสบ)
• รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียที่เท้าของผู้ป่วยด้วยโรคเบาหวาน (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor. com บทความเรื่อง การดูแลเท้าในผู้ป่วยเบาหวาน)

เมอโรเพเนมมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาเมอโรเพเนมคือ ตัวยาจะเข้ายับยั้งการสังเคราะห์สาร Peptidoglycan ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของผนังเซลล์(เซลล์-เนื้อเยื่อ-อวัยวะ)ในตัวแบคทีเรีย ส่งผลให้แบคทีเรียหยุดการเจริญเติบโตและตายลงในที่สุด

เมอโรเพเนมมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาเมอโรเพเนมมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:

• เป็นยาฉีดชนิดผง (ละลายในสารละลายก่อนฉีด) ขนาดบรรจุ 0.5 และ 1 กรัม/ขวด

เมอโรเพเนมมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาเมอโรเพเนม มีขนาดการบริหารยา/การใช้ยาสำหรับการติดเชื้อแบคทีเรียที่ตอบสนองต่อยาเมอโรเพเนม เช่น

• ผู้ใหญ่: ฉีดเข้าหลอดเลือดดำ 0.5 - 1 กรัมทุกๆ 8 ชั่วโมง
• เด็ก (นิยามคำว่าเด็ก)แรกเกิดที่อายุน้อยกว่า 7 วัน: ให้ยาฉีดเข้าทางหลอดเลือดดำ 20 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมทุกๆ 12 ชั่วโมง หากติดเชื้อรุนแรงอาจเพิ่มขนาดยาเป็น 40 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ทุกๆ 12 ชั่วโมง
• เด็กทารกอายุ 7 - 28 วัน: ให้ยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำ 20 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมทุก ๆ 8 ชั่วโมง หากติดเชื้อรุนแรงอาจเพิ่มขนาดยาเป็น 40 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมทุกๆ 8 ชั่วโมง
• เด็กที่อายุ 1 - 3 เดือน: ให้ยาฉีดเข้าหลอดเลือดดำ 10 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมทุกๆ 8 ชั่วโมง
• เด็กที่อายุมากกว่า 3 เดือนขึ้นไปและมีน้ำหนักตัวน้อยกว่า 50 กิโลกรัม: ให้ยาทางหลอดเลือดดำ 10 - 20 มิลลิกรัม/น้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมทุกๆ 8 ชั่วโมง
• เด็กอายุมากกว่า 3 เดือนและมีน้ำหนักตัวมากกว่า 50 กิโลกรัม: ให้ยาในขนาดผู้ใหญ่

*****หมายเหตุ:

• สำหรับผู้ป่วยที่ต้องฟอกเลือดด้วยเหตุจากโรคไต (การล้างไต) จะต้องให้ยาผู้ป่วยหลังจากทำการฟอกเลือดแล้ว
• ขนาดยาและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสมควรต้องปรึกษาแพทย์ผู้รักษาหรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาเมอโรเพเนม ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก / หอบเหนื่อย
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาเมอโรเพเนมอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรก และเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

เมอโรเพเนมมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาเมอโรเพเนม สามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

• ท้องเสีย หรือ ท้องผูก
• คลื่นไส้อาเจียน
• ปวดท้อง
• ปวดหัว
• มีผื่นคัน หรือ ลมพิษขึ้นตามผิวหนัง
• ปวด บวม ในบริเวณที่มีการฉีดยา
• อาจเกิดภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ
• ส่งผลต่อสมองทำให้มีอาการชัก
• ก่อให้เกิดผลเสียกับไต
• ผู้ป่วยบางรายอาจเกิดอาการ
  • แพ้ยา
  • ลำไส้อักเสบ
  • รวมไปถึงเกิดอาการของ Stevens-Johnson syndrome

มีข้อควรระวังการใช้เมอโรเพเนมอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาเมอโรเพเนม เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ที่มีประวัติแพ้ยากลุ่ม Carbapenem, Penicillins, และยาปฏิชีวนะที่มีโครงสร้างของ เบต้า-แลคแตม (Beta lactam) เป็นองค์ประกอบหลัก
• ระวังการใช้ยานี้กับเด็กที่อายุต่ำกว่า 3 เดือน
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยโรคไต
• ระวังการใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ และ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาเมอโรเพเนมด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

เมอโรเพเนมมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาเมอโรเพเนมมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• การใช้ยาเมอโรเพเนม ร่วมกับยา Probenecid จะทำให้ระดับของยาเมอโรเพเนมในกระแสเลือดเพิ่มสูงขึ้นและส่งผลต่อฤทธิ์ของการรักษา รวมไปถึงผลข้างเคียงที่อาจติดตามมาด้วยการใช้ยาทั้ง 2 ตัวร่วมกันจะต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
• การใช้ยาเมอโรเพเนม ร่วมกับยา Bupropion, Tramadol อาจทำให้เกิดเกิดอาการชัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อใช้กับผู้สูงอายุหรือผู้ที่มีประวัติเป็นโรคลมชักอยู่แล้ว หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน
• การใช้ยาเมอโรเพเนม ร่วมกับ ยากันชักเช่นยา Valproic acid สามารถทำให้ความเข้มข้นของยารักษาโรคลมชักในกระแสเลือดลดต่ำลงและส่งผลต่อฤทธิ์ของการรักษา หากจำเป็นต้องใช้ยาทั้ง 2 ตัวร่วมกันแพทย์จะปรับขนาดการใช้ยาให้เหมาะสมเป็นกรณีๆไป
• การใช้ยาเมอโรเพเนม ร่วมกับ ยาเม็ดคุมกำเนิดอาจส่งผลลดประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดและ เสี่ยงต่อภาวะตั้งครรภ์ จึงควรแนะนำให้ผู้ป่วยใช้วิธีการคุมกำเนิดแบบอื่นร่วมด้วย เช่น การใช้ถุงยางอนามัยชาย

ควรเก็บรักษาเมอโรเพเนมอย่างไร?

ควรเก็บยาเมอโรเพเนม:

• เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 15 - 25 องศาเซลเซียส (Celsius)
• ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
• เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และ ความชื้น
• เก็บยาให้พ้นมือเด็ก และสัตว์เลี้ยง

เมอโรเพเนมมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาเมอโรเพเนม มียาชื่อการค้าอื่น และ บริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Meropenem [2021,May22]
2. https://www.mims.com/thailand/drug/info/meropenem?mtype=generic [2021,May22]
3. https://www.drugs.com/mtm/meropenem.html [2021,May22]
4. https://www.drugs.com/drug-interactions/meropenem-index.html?filter=3&generic_only= [2021,May22]
5. https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=meropenem [2021,May22]