อีนีมา (Enema)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 9 กันยายน 2563
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยาอีนีมา (Enema) เป็นยาในกลุ่มยาแก้ท้องผูกหรือยาระบาย โดยเป็นยาสวนทวารชนิดสารละลายน้ำเกลือ จัดเป็นยาระบายที่มนุษย์รู้จักมานาน

ยาอีนีมามีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

อีนีมา

ยาอีนีมามีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้:

  • เป็นยาระบายแก้ท้องผูก/ ยาแก้ท้องผูก ออกฤทธิ์เร็ว

ยาอีนีมาออกฤทธิ์อย่างไร?

ยาอีนีมาออกฤทธิ์โดยการเพิ่มปริมาณของน้ำในลำไส้ใหญ่ส่วนปลายหรือทวารหนัก ทำให้ลำไส้ใหญ่ส่วนปลายขยายตัวออก เกิดแรงดันภายในลำไส้ส่วนนั้น เกิดอาการมวนท้องจากลำไส้บีบตัว และขับอุจจาระออกมาในที่สุด

ยาอีนีมามีรูปแบบจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอีนีมามีรูปแบบจัดจำหน่าย:

  • รูปแบบของลูกสวนทวารชนิดความเข้มข้นของน้ำเกลือ 15% ขนาดบรรจุ 10, 20, และ 100 มิลลิลิตร (มล.)

ยาอีนีมามีขนาดการใช้อย่างไร?

ควรให้แพทย์เป็นผู้พิจารณาสั่งจ่ายยาอีนีมา หรืออย่างน้อยควรปรึกษาเภสัชกรก่อนซื้อยาใช้เอง เพราะการใช้ยานี้มีข้อควรระวังหลายอย่างดังจะกล่าวใน ‘หัวข้อ ข้อควรระวังในการใช้ยาอีนีมา’

  • สำหรับผู้ใหญ่ ขนาดที่ใช้สวนทวารแก้ท้องผูกไม่ควรเกิน 40 มิลลิลิตร/ครั้ง
  • ส่วนในเด็ก (นิยามคำว่าเด็ก)ควรต้องเป็นคำแนะนำจากแพทย์เสมอ
  • *****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมทั้งยาอีนีมา ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด และอาการจากการแพ้ยา เช่น ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/ หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอีนีมาอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อนแล้ว
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/มีครรภ์ หรือไม่ หรือกำลังให้นมบุตรหรือไม่ เพราะยาหลายตัวสามารถผ่านรก หรือผ่านเข้าสู่น้ำนม และเข้าสู่ทารกจนก่อผลข้างเคียงต่อทารกได้

ยาอีนีมามีผลไม่พึงประสงค์ไหม?

ยาอีนีมามีผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง ) คือ ก่ออาการมวนท้องหลังสวนยา

ยาอีนีมามีปฏิกิริยากับยาตัวอื่นไหม?

ยังไม่พบปฏิกิริยาระหว่างยา อีนีมา กับยาอื่นๆ

มีข้อควรระวังไหมเมื่อใช้ยาอีนีมา?

ข้อควรระวังเมื่อใช้ยาอีนีมา เช่น

  • ไม่ใช้กับผู้แพ้ยานี้
  • ระวังการใช้ยากับผู้ที่อยู่ในภาวะสูญเสียเกลือแร่อยู่แล้ว เพราะจะเพิ่มการเสียเกลือแร่ออกมากับอุจจาระ
  • ระวังการใช้ยานี้ในผู้ป่วยที่มีเลือดออกบริเวณลำไส้ใหญ่ส่วนปลาย หรือผู้ที่เป็น ริดสีดวงทวาร เพราะเพิ่มโอกาสเลือดออกมากขึ้น
  • ห้ามใช้สวนทวารกับผู้ที่พึ่งได้รับการผ่าตัดลำไส้ เพราะอาจก่ออาการท้องเสียเป็น สาเหตุให้แผลผ่าตัดไม่ติด
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด(รวมถึงยาอีนีมาด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกชนิดควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด ) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ควรเก็บรักษายาอีนีมาอย่างไร?

สามารถเก็บยาอีนีมา เช่น

  • สามารถเก็บยาที่อุณหภูมิห้องได้
  • ไม่ควรเก็บยานี้ในที่อากาศร้อน หรือมีแสงแดดส่องถึง
  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ยาอีนีมามีชื่ออื่นๆไหม? ผลิตโดยบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอีนีมา มีชื่ออื่น และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
PATAR ENEMA SOLN (พาตาร์อีนีมา)Patar Lab
ROYAL – C ENEMA SOLN (โรยัลอีนีมา)A N H Products
U – ENERMA SOLN (ยูอีนีมา)Unison
UNISON ENEMA SOLN (ยูนิซันอีนีมา)Unison

บรรณานุกรม

1. นพ. สมชาย ลีลากุศลวงศ์. (2551). แนวทางในการดูแลผู้ป่วยโรคท้องผูก ท้องเสีย และ IBS (ดีวีดี). กรุงเทพฯ: โรงแรมสยามซิตี้
2. http://www.mims.com/Captcha/DefaultCaptcha?returnUrl=http%3a%2f%2fwww.mims.com%2fThailand%2fdrug%2f[2020,Sept5]
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Laxative [2020,Sept5]
4. https://www.drugs.com/[2020,Sept5]