อะซีลาสตีน (Azelastine)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 22 ตุลาคม 2565
  • Tweet

สารบัญ

บทความที่เกี่ยวข้อง

 

บทนำ: คือยาอะไร?

อะซีลาสตีน (Azelastine หรือ Azelastine hydrochloride) คือ ยาแก้แพ้ กลุ่ม H1-receptor antagonist ถูกนำมาใช้รักษาอาการเยื่อจมูกอักเสบด้วยโรคภูมิแพ้ตั้งแต่ระดับความรุนแรงโรคต่ำไปจนถึงระดับโรครุนแรงสูง รวมถึงอาการเยื่อตาอักเสบจากภูมิแพ้, โดยรูปแบบยาแผนปัจจุบันของยานี้จะมีทั้งชนิดยาพ่นจมูก และยาหยอดตา, ชื่ออื่น เช่น Azelastine HCl

ตัวยาอะซีลาสตีน สามารถถูกดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย/กระแสเลือดได้ ซึ่งเมื่อตัวยาเข้าสู่กระแสเลือดจะเข้าจับกับพลาสมาโปรตีนได้ประมาณ 40%, ร่างกายจะต้องใช้เวลาประมาณ 22 ชั่วโมงเพื่อการกำจัดยาออกจากกระแสเลือด

ข้อจำกัดของการใช้ยาอะซีลาสตีน คือ ผู้ป่วยต้องไม่มีประวัติแพ้ยาอะซีลาสตีนมาก่อน และผลข้างเคียงของยานี้จะคล้ายกับยาต้านฮิสตามีน/ยาแก้แพ้ (Antihistamine)ตัวอื่น คือ ง่วงนอน, แพทย์จึงมักจะแนะนำให้หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ร่วมกับการดื่มสุรา/เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือไปขับขี่ยวดยานพาหนะใดๆ หรือทำงานกับเครื่องจักร ด้วยจะส่งผลให้เกิดอุบัติเหตุได้ง่าย

สำหรับผู้ป่วยที่เป็นกลุ่มเสี่ยงต่อการใช้ยาอะซีลาสตีนอย่างสตรีตั้งครรภ์และสตรีที่อยู่ในภาวะ ให้นมบุตร ก็ยังไม่มีข้อมูลทางคลินิกมาสนับสนุนอย่างเพียงพอว่าสามารถใช้ยาอะซีลาสตีนได้อย่างปลอดภัยหรือไม่, ดังนั้นการใช้ยานี้จึงต้องขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของแพทย์เป็นสำคัญ  

กับกลุ่มผู้ป่วยเด็ก(นิยามคำว่าเด็ก)สามารถใช้ยาอะซีลาสตีนได้ตั้งแต่อายุ 5 ปีขึ้นไป กรณีที่อายุน้อยกว่า 5 ปีลงมานั้นยังต้องอาศัยความเห็นของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้นที่จะใช้ยานี้หรือไม่

สำหรับผู้ป่วยกลุ่มสูงอายุ แพทย์จะแนะนำให้ใช้ยาอะซีลาสตีนเริ่มต้นในขนาดต่ำๆก่อน ทั้งนี้เพื่อหลีกเลี่ยงผลกระทบต่อการทำงานของ ตับ ไต หัวใจ รวมถึงอาจจะกระทบถึงโรคประจำตัวของผู้ป่วยด้วย

ระยะเวลาของการใช้ยาอะซีลาสตีนจะขึ้นอยู่กับอาการของผู้ป่วย ในบางกรณีอาจต้องใช้ยานานถึง 2 สัปดาห์  เช่น ยาที่ใช้พ่นจมูกเพื่อบำบัดอาการแพ้ตามฤดูกาล แต่ทั้งนี้ต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์

จากรายละเอียดข้างต้น ดูเหมือนว่ายาอะซีลาสตีนจะมีข้อห้ามข้อควรระวังไม่มากเท่าไรนัก แต่เพื่อความปลอดภัยเหมาะสมต่ออาการของผู้ป่วยเอง ควรต้องใช้ยานี้ตามคำสั่งของแพทย์เท่านั้น

อะซีลาสตีนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

 

ยาอะซีลาสตีนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้: เช่น      

  • บำบัดอาการเยื่อจมูกอักเสบจากโรคภูมิแพ้ โดยใช้เป็นยาพ่นจมูก
  • บรรเทาอาการเยื่อตาอักเสบจากภูมิแพ้  โดยใช้ในลักษณะยาหยอดตา

อะซีลาสตีนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยาอะซีลาสตีน คือ ตัวยาจะเข้ายับยั้งการปลดปล่อยสารตัวสื่อ/สารชักนำ/สารตัวกลาง (Mediator) ที่ทำให้เกิดอาการแพ้ต่างๆจาก ‘มาสต์เซลล์-แมสต์เซลล์/Mast cell’  โดยตัวยาจะเข้าจับกับตัวรับ (Receptor) ในเนื้อเยื่อเมือกต่างๆที่มีชื่อว่า ‘Histamine H1-receptor’, จากกลไกนี้จึงทำให้อาการจากการแพ้ในบริเวณจมูกและตาทุเลาลง

อะซีลาสตีนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาอะซีลาสตีนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย: เช่น 

  • ยาพ่นจมูก: ขนาด 137 และ 205.5 ไมโครกรัม/การพ่น 1 ครั้ง
  • ยาหยอดตา:  ขนาดความเข้มข้น 0.05%

อะซีลาสตีนมีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ยาอะซีลาสตีนมีขนาดการบริหารยา/ใช้ยา: เช่น

ก. สำหรับอาการเยื่อจมูกอักเสบจากภูมิแพ้: เช่น

  • ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป: พ่นยาเข้าจมูกแต่ละข้าง 1 - 2 ครั้ง, เช้า - เย็น
  • เด็กอายุตั้งแต่ 5 - 11 ปี: พ่นยาเข้าจมูกแต่ละข้าง 1 ครั้ง, เช้า - เย็น
  • เด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี: การใช้ยากับเด็กที่อายุต่ำกว่า 5 ปีลงมา ให้เป็นไปตามดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา

ข. สำหรับอาการเยื่อตาอักเสบจากภูมิแพ้: เช่น

  • ผู้ใหญ่และเด็กอายุตั้งแต่ 5 ปีขึ้นไป: หยอดยาเข้าในตาข้างที่มีอาการอักเสบจากภูมิแพ้ 1 - 2 หยด, วันละ 2 ครั้ง, หากอาการอักเสบฯของตารุนแรง แพทย์อาจให้เพิ่มความถี่เป็นวันละ 4 ครั้ง
  • เด็กอายุต่ำกว่า 5 ปี: การใช้ยากับเด็กที่อายุต่ำกว่า 5 ปีลงมา ให้เป็นไปตามดุลพินิจของแพทย์ผู้รักษา

*****หมายเหตุ: ขนาดและระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ได้ การใช้ยาที่เหมาะสม ควรต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมยาอะซีลาสตีน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร เช่น        

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หาย ใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาอะซีลาสตีนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้ อยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมใช้ยาควรทำอย่างไร?

หากลืมพ่นจมูกหรือหยอดตาด้วยยาอะซีลาสตีน สามารถใช้ยาเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการใช้ยาในครั้งถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า

อย่างไรก็ตาม เพื่อประสิทธิผลของการรักษา ควรใช้ยาอะซีลาสตีนตรงเวลา

อะซีลาสตีนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ผล/อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ของยาอะซีลาสตีน: เช่น

  • ในรูปแบบของยาพ่นจมูกและยาหยอดตา: เช่น
    • ทำให้ระคายเคืองตรงบริเวณที่สัมผัสกับยานี้
    • ปวดหัว
    • คลื่นไส้
    • ง่วงนอน
  • กรณีของยาพ่นจมูก อาจพบอาการ เช่น
    • มีรสขมในปาก
    • จมูกเลือดออก
    • และมีอาการจามเกิดขึ้นได้
  • *สำหรับผู้ที่ใช้ยานี้เกินขนาด อาจพบอาการ(ซึ่งถ้ามีอาการดังจะกล่าวต่อไป *ให้รีบพา ผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน): เช่น
    • มือสั่น
    • ชัก
    • กล้ามเนื้ออ่อนแรง

มีข้อควรระวังการใช้อะซีลาสตีนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาอะซีลาสตีน: เช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยาอะซีลาสตีน
  • ห้ามใช้ยานี้กับ สตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะในนมบุตร เด็ก(นิยามคำว่าเด็ก) และ ผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
  • ห้ามใช้ยาที่มีสภาพเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม
  • ห้ามรับประทาน, ห้ามใช้ยาพ่นสเปรย์จมูกมาหยอดตา, และห้ามใช้ยาหยอดตามาหยอดจมูก
  • ปิดขวดยานี้ให้มิดชิดทุกครั้งหลังใช้ยานี้
  • หากมีอาการวิงเวียนหลังใช้ยานี้ ควรหลีกเลี่ยงการขับขี่ยวดยานพาหนะต่างๆและ/หรือการทำงานกับเครื่องจักร
  • *หยุดการใช้ยานี้ทันทีหากพบอาการแพ้ยานี้ เช่น รู้สึกอึดอัด/หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ใบหน้าบวม หรือมีผื่นคันขึ้นเต็มตัว, แล้วให้รีบไปโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง: ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ "ยา" ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาอะซีลาสตีนด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด  อาหารเสริม   ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

อะซีลาสตีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาอะซีลาสตีนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น:  เช่น

  • ห้ามใช้ยาอะซีลาสตีน ร่วมกับการดื่มสุรา/เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ด้วยจะทำให้เกิดอาการวิงเวียน ง่วงนอน รู้สึกสับสน และขาดสมาธิ
  • การใช้ยาอะซีลาสตีน ร่วมกับยา Diphenhydramine, Dexbrompheniramine/เอช1แอนตาโกนิสต์ , Aripiprazole, Chlorpheniramine, Cetirizine,  อาจทำให้เกิดอาการวิงเวียน ง่วงนอน และขาดสมาธิมากยิ่งขึ้น เพื่อหลีกเลี่ยงอาการข้างเคียงดังกล่าว จึงไม่ควรใช้ยากลุ่มดังกล่าวร่วมกัน

ควรเก็บรักษาอะซีลาสตีนอย่างไร?

ควรเก็บรักษายาอะซีลาสตีน: เช่น

ก. กรณียาพ่นจมูก: เช่น

  • ควรเก็บในช่วงอุณหภูมิ 20 - 25 องศาเซลเซียส (Celsius)

ข. กรณียาหยอดตา: เช่น

  • ควรเก็บในช่วงอุณหภูมิ 2 - 25 องศาเซลเซียส

ค. ควรเก็บยาทั้ง 2 ประเภท: เช่น

  • เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
  • เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อน และความชื้น
  • ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น
  • ไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

อะซีลาสตีนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาอะซีลาสตีน  มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Astelin (แอสเทลิน) Meda Pharmaceuticals Inc.
OPTIVAR (ออฟติวาร์) MEDA PHARMS

 

อนึ่ง: ยาอะซีลาสตีนที่จำหน่ายในประเทศตะวันตก มียาชื่อการค้า เช่น Astepro

บรรณานุกรม

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Category:H1_receptor_antagonists  [2022,Oct22]
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Azelastine  [2022,Oct22]
  3. https://www.mims.com/India/drug/info/azelastine/?type=full&mtype=generic#Dosage  [2022,Oct22]
  4. https://www.rxlist.com/astelin-drug.htm  [2022,Oct22]
  5. https://www.drugs.com/drug-interactions/azelastine-nasal-index.html?filter=2&generic_only=  [2022,Oct22]
  6. https://www.webmd.com/drugs/2/drug-19877/azelastine-ophthalmic-eye/details#images/00037702560  [2022,Oct22]
  7. https://www.drugs.com/pro/optivar.html  [2022,Oct22]