สาระน่ารู้จากหมอตา ตอน: เลนส์แก้สายตาเอียง

สาระน่ารู้จากหมอตา

สายตาเอียง เกิดจากกำลังหักเหของแสงในแต่ละแนวแตกต่างกัน เนื่องจากกำลังหักเหของตาคนเรา บางคนมีขนาดไม่เท่ากันทุกแนว กล่าวคือ สายตาเอียงคนเราส่วนมากเกิดจากกระจกตามีความโค้งไม่เท่ากันในแต่ละแนว ส่วนน้อยเกิดจากแก้วตาที่ไม่อยู่ในแนวตั้งฉาก อาจจะเอนไปด้านหน้า ด้านหลัง หรือเคลื่อนไปหน้าหรือหลัง เมื่อความโค้งของกระจกตาในแต่ละแนวต่างกัน ภาพจากวัตถุในแต่ละแนวจึงไม่ตกอยู่ที่จุดเดียวกัน ถ้าแนวหนึ่งตกที่จอตาพอดีแนวนั้นภาพจะชัด อีกแนวตกหน้าหรือหลังจอตาภาพแนวนั้นไม่ชัด แต่ผู้ป่วยจะสื่อออกมาว่าภาพไม่ชัด ภาวะสายตาเอียงต้องแก้ด้วยเลนส์กาบกล้วย (cylindrical lens) ที่มีกำลังด้านใดด้านหนึ่งด้านเดียว อีกด้านเป็นเลนส์เปล่าที่ไม่มีกำลัง จึงเกิดกำลังขยายหรือลดขนาดภาพในแต่ละแนวต่างกัน (meridional magnification) ผู้ที่ใช้เลนส์แว่นตาที่แก้สายตาเอียง สมมติในแนวตั้งเป็นเลนส์เว้าหรือเลนส์กำลังเป็นลบซึ่งให้ภาพขนาดเล็กลง ในขณะที่แนวนอนมีขนาดปกติ ผู้นั้นจะเห็นภาพวงกลมเป็นวงรีในแนวนอน เพราะภาพแนวตั้งขนาดเล็กลง ด้วยเหตุที่กำลังขยายหรือลดขนาดภาพมีไม่มาก หากสายตาเอียงในแนวตั้ง (90 องศา) หรือแนวนอน(180 องศา) เป็นแนวที่คนปกติจะมองขึ้นลงหรือซ้ายขวา หากภาพผิดเพี้ยนไปบ้างอาจจะทนได้ หากเอียงเป็นมุม 45 องศา หรือ 135 องศา (ต่างไปจาก 90 หรือ 180 องศา) เป็นแนวที่ปกติคนเราไม่ค่อยใช้กัน ภาพที่ผิดเพี้ยนจะมีขนาดผิดไป แถมมีการโย้หรือเอียง (ประมาณ 4 องศา ต่อ diopter ที่เอียง) ดังนั้นแว่นสายตาเอียงที่มากและไม่อยู่ในแนวตั้งหรือในแนวนอน จึงมีปัญหาในการปรับตัวของผู้ใช้อย่างมาก อีกทั้งภาพที่ผิดเพี้ยนจากขนาดที่แตกต่างและโย้เอียงของภาพในตาแต่ละข้าง (หมายถึงทดสอบตาทีละข้าง) ที่เรียกกันว่า Monovision นั้นยังไม่ทำให้มึนงง หากใช้ตา 2 ข้างพร้อมกัน ภาพที่ผิดเพี้ยนจากตา 2 ข้างมาเสริมกัน ทำให้ผิดเพี้ยนมากขึ้น ยิ่งทำให้ผู้มีสายตาเอียงในกลุ่มนี้ปรับตัวยากขึ้น ดังนั้นการแก้ไขสายตาเอียงด้วยแว่นตาจึงควรพิถีพิถันมากกว่าแว่นสายตาสั้น ยาว โดยมีหลักเกณฑ์ดังนี้

  1. เด็กมักจะปรับตัวกับแว่นสายตาเอียงได้ดีกว่า อาจให้เต็มกำลังเอียงที่วัดได้
  2. ผู้ใหญ่มักจะทนต่อแว่นสายตาเอียงไม่ได้ หากไม่เคยใช้แว่นตาเอียงมาก่อน ควรจะปรับสายตาเอียงให้มาอยู่ในแนวตั้ง (90 องศา) หรือแนวนอน (180 องศา) หรือลดกำลังสายตาเอียง (ให้น้อยกว่ากำลังที่วัดได้) โดยชดเชยกำลังเอียงให้ไปอยู่สายตาสั้นปกติ แต่ลดกำลังลงครึ่งหนึ่ง เช่น ตาเอียง 200 เป็นตาสั้น 100 เป็นต้น ไม่ว่าจะปรับแนวหรือกำลังของเอียง ควรจะให้ผู้ป่วยทดลองใช้ก่อนตัดสินใจสั่งตัดเสมอ
  3. การสั่งแว่นตาเอียงที่ผิดไปจากแนวเอียงเดิมของแว่นเก่า ผู้ป่วยควรต้องหลีกเลี่ยงหรือระมัดระวังเป็นพิเศษ เพราะผู้ป่วยปรับตัวและชินกับแนวเอียงของแว่นเดิมอยู่แล้ว อาจจำเป็นต้องให้แว่นในแนวเดิม
  4. เลนส์ที่แก้ตาเอียงหากมาวางที่ชิดกระจกตา (ใช้ contact lens) การผิดเพี้ยนของกำลังขยายและภาพเบี้ยวจะลดลง คอนแทคเลนส์จึงเป็นทางเลือกอีกทางสำหรับผู้มีสายตาเอียงที่ทนหรือปรับตัวเข้ากับเลนส์แว่นตาไม่ได้ ถ้าเป็นคอนแทคเลนส์แบบแข็ง ก็จะลบล้างตาเอียงที่เกิดจากความโค้งของกระจกตาไปเลยจากการปรับความโค้งให้สม่ำเสมอทุกแนว ส่วนเลนส์นิ่มก็จะลดข้อเสียของเลนส์แว่นตาจากระยะของ vertex distance ที่ลดลง