article detail

พิโซติเฟน (Pizotifen)

• โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
• 9 มกราคม 2565
• Tweet

สารบัญ

• บทนำ: คือยาอะไร?
• ยาพิโซติเฟนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?
• ยาพิโซติเฟนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
• ยาพิโซติเฟนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
• ยาพิโซติเฟนมีขนาดรับประทานอย่างไร?
• เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
• หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
• ยาพิโซติเฟนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
• มีข้อควรระวังการใช้ยาพิโซติเฟนอย่างไร?
• ยาพิโซติเฟนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
• ควรเก็บรักษายาพิโซติเฟนอย่างไร?
• ยาพิโซติเฟนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
• บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

• ยารักษาโรค (Pharmaceutical drug)
• ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด
• โรคซึมเศร้า (Major Depressive Disorder หรือ MDD)
• โรควิตกกังวล (Anxiety Disorder)
• ไมเกรน (Migraine)
• ปวดหัว ปวดศีรษะ (Headache)
• โรคปวดศีรษะคลัสเตอร์ (Cluster Headache)
• ปวดศีรษะเรื้อรัง (Chronic daily headache)
• ยาไมเกรน ยาต้านไมเกรน (Antimigraine drugs)
• ยาเจริญอาหาร (Appetite Enhancers)

บทนำ: คือยาอะไร?

 พิโซติเฟน (Pizotifen) เป็นยาที่นำมาใช้ป้องกันอาการปวดศีรษะไมเกรน (Migraine) ซึ่งมีกลไกของโรคที่เกี่ยวข้องกับหลอดเลือดที่ไปหล่อเลี้ยงบริเวณสมอง แต่ด้วยผลข้างเคียงบางอย่างของยาพิโซติเฟน เช่น ง่วงนอน หรือทำให้ผู้ป่วยมีน้ำหนักตัวเพิ่ม จึงทำให้ยานี้ไม่ถูกเลือกเป็นยาอันดับต้นๆของการรักษาไมเกรน แต่จะถูกนำมาใช้ก็ต่อเมื่อยาไมเกรน/ยารักษาไมเกรน/ยาต้านไมเกรนตัวอื่นใช้ไม่ค่อยได้ผลแล้วเท่านั้น

ยาโซติเฟน ยังถูกนำมาใช้ประโยชน์ในการรักษาอาการทางจิตประสาท เช่น ใช้รักษาอาการซึมเศร้า, บำบัดอาการวิตกกังวล , รวมถึงใช้เป็นยาเจริญอาหารอีกด้วย

จากการศึกษาด้านเภสัชจลนศาสตร์ (Pharmacokinetic, การศึกษาความเป็นไปของยาเมื่อยาเข้าสู่ร่างกาย)ของยาพิโซติเฟนพบว่า ยานี้ถูกดูดซึมได้ประมาณ 78% จากระบบทางเดินอาหาร เมื่อยานี้เข้าสู่กระแสเลือดจะจับกับพลาสมาโปรตีนประมาณ 91% ซึ่งหลังจากที่ตับเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยาพิโซติเฟนแล้ว ต้องใช้เวลาอีกประมาณ 23 ชั่วโมงเพื่อร่างกายกำจัดยานี้ออกจากกระแสเลือด 50% โดยผ่านไปกับปัสสาวะและอุจจาระ

 คณะกรรมการอาหารและยาของไทยจัดให้ ยาพิโซติเฟน เป็นยาอันตราย มีข้อควรระวังและข้อห้ามใช้หลายประการ การใช้ยานี้จึงควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น

ยาพิโซติเฟนมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) รักษาโรคอะไร?

ยาพิโซติเฟนมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้: เช่น 

• ป้องกันและ/หรือรักษาอาการปวดศีรษะไมเกรน
• ป้องกันและ/หรือรักษาโรคปวดศีรษะคลัสเตอร์
• กระตุ้นให้อยากอาหาร บรรเทาการเบื่ออาหาร

ยาพิโซติเฟนมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

 กลไกการออกฤทธิ์ของยาพิโซติเฟนคือ ตัวยาจะออกฤทธิ์สงบประสาท และป้องกันการเกิดอาการปวดศีรษะ/ ปวดหัว โดยมีกลไกเป็นลักษณะของ เซโรโทนิน-แอนตาโกนิสต์/ Serotonin antagonist (ยาต้านสารเซโรโทนิน/Serotonin ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทชนิดหนึ่งที่มีหน้าที่หลายอย่าง เช่น การขยายตัวของหลอดเลือด, เกี่ยวข้องกับความรู้สึก ซึมเศร้า วิตกกังวล อยากอาหาร) และของ Histamine antagonist (H1 receptor antagonist) ดังนั้นจึงส่งผลในการบำบัดรักษาตามสรรพคุณ

ยาพิโซติเฟนมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยาพิโซติเฟนมีรูปแบบการจัดจำหน่าย:        

• ยาเม็ด ขนาด 0.5 มิลลิกรัม/เม็ด
• ยาน้ำ ขนาด 0.5 มิลลิกรัม/10 มิลลิลิตร

ยาพิโซติเฟนมีขนาดรับประทานอย่างไร?

ยาพิโซติเฟนมีขนาดรับประทาน เช่น

• ผู้ใหญ่: รับประทาน 1.5 มิลลิกรัมวันละ1ครั้ง ก่อนนอน หรือรับประทาน 0.5 มิลลิกรัมวันละ 3 ครั้งเช้า - กลางวัน – เย็น ขึ้นกับคำสั่งแพทย์, ขนาดรับประทานสูงสุดไม่เกิน 4.5 มิลลิกรัม/วันโดยแบ่งรับประทาน 3 ครั้ง/วัน หรือ 0.5 มิลลิกรัม 9 ครั้ง/วัน,  และห้ามรับประทานเกินครั้งละ 3 มิลลิกรัม
• เด็กที่มีอายุเกิน 7 ปีขึ้นไป: ครั้งแรกรับประทาน 0.5 มิลลิกรัมวันละ1ครั้งก่อนนอน, ขนาดสูงสุด ไม่เกิน 1.5 มิลลิกรัม/วัน,  โดยแบ่งรับประทาน 3 ครั้ง/วัน, และห้ามเด็กรับประทานเกินครั้งละ 1.5 มิลลิ กรัม

 อนึ่ง:

• สามารถรับประทานยานี้ ก่อน หรือ พร้อมอาหาร ก็ได้
• ขนาดยาในเด็กอายุต่ำกว่า 7 ปี ต้องเป็นไปตามคำสั่งของแพทย์เท่านั้น

*****หมายเหตุ: ขนาดยา และระยะเวลาในการใช้ยาที่ระบุในบทความนี้ เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น   ไม่สามารถใช้ทดแทนคำสั่งใช้ยาของแพทย์ผู้รักษาได้  การใช้ยาที่เหมาะสม  ควรต้องปรึกษา แพทย์ หรือเภสัชกร ก่อนเสมอ

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยาพิโซติเฟน ผู้ป่วยควรแจ้ง แพทย์ พยาบาล และเภสัชกร  เช่น

• ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
• มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยาพิโซติเฟนอาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
• หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์/ มีครรภ์ หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

 หากลืมรับประทานยาพิโซติเฟน สามารถรับประทานเมื่อนึกขึ้นได้ ถ้าเวลาใกล้เคียงกับการรับประทานยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

ยาพิโซติเฟนมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยาพิโซติเฟนสามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

• ง่วงนอน
• หิวและอยากอาหารเพิ่มขึ้น
• ปากคอแห้ง
• ท้องผูก
• คลื่นไส้
• ปวดหัว
• วิงเวียน
• วิตกกังวล
• ก้าวร้าวและซึมเศร้าในคราวเดียวกัน
• ยังมีอาการอื่นที่อาจพบได้อีกเช่น
  • ผื่นคัน
  • การหายใจขัดข้อง/หายใจลำบาก/หอบเหนื่อย
  • นอนไม่หลับ
  • ชัก
  • ปวดกล้ามเนื้อ
  • ปวดข้อ

มีข้อควรระวังการใช้ยาพิโซติเฟนอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยาพิโซติเฟน เช่น

• ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
• ห้ามใช้ร่วมกับกลุ่มยาประเภท MAO inhibitors
• ห้ามใช้กับ ผู้ป่วยโรคต้อหิน ผู้ที่มีอาการปัสสาวะขัด ผู้ป่วยโรคลำไส้อุดตัน
• ห้ามใช้ยานี้กับ หญิงตั้งครรภ์ และหญิงที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร
• แพทย์จะปรับขนาดรับประทาน เมื่อใช้กับผู้ป่วย โรคตับ โรคไต
• ต้องหยุดการใช้ยานี้ทันทีหากพบว่าผู้ป่วยมีอาการผิดปกติจากโรคตับ
• ระวังการใช้ยานี้ในเด็ก ต้องแพทย์เป็นผู้สั่งใช้ยาเท่านั้น
• ระวังการใช้ยานี้กับผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นโรคลมชัก
• ระหว่างการใช้ยานี้ให้ระวังเรื่องการทำงานเกี่ยวกับการควบคุมเครื่องจักรกลหรือการขับขี่ยวดยานพาหนะ เนื่องจากอาจมีอาการง่วงนอนจากผลข้างเคียงของยาจนอาจเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย
• ห้ามแบ่งยานี้ให้ผู้อื่นใช้
• ห้ามใช้ยาหมดอายุ
• ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยาพิโซติเฟนด้วย) ยาแผนโบราณ อาหารเสริม ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร ทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตาม ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด เสมอ (อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

ยาพิโซติเฟนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยาพิโซติเฟนมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่น เช่น

• การใช้ยาพิโซติเฟน ร่วมกับ ยาบางกลุ่ม จะทำให้เกิดอาการง่วงนอนเป็นอันมาก หากเป็นไปได้ ควรเลี่ยงการใช้ร่วมกับยากลุ่มดังกล่าว หรือแพทย์ปรับขนาดการรับประทานให้เหมาะสมเป็นกรณีๆไป ซึ่งยากลุ่มดังกล่าว เช่น
  • ยากลุ่มแอนไทฮิสตามีน/Antihistamine (ยาแก้แพ้)
  • ยารักษาโรคจิตประสาท
  • ยากันชัก/ยาต้านการชัก
  • ยาบรรเทาอาการปวดที่มีฤทธิ์เสพติด เช่นยา Tramadol)
  • กลุ่มยาสงบประสาท (ยาคลายเครียด)
  • ยาคลายกล้ามเนื้อ
• การใช้ยาพิโซติเฟน ร่วมกับ การดื่มแอลกอฮอล์จะก่อให้เกิดอาการวิงเวียนและง่วงนอนอย่างมาก จึงห้ามรับประทานร่วมกัน

ควรเก็บรักษายาพิโซติเฟนอย่างไร?

ควรเก็บยาพิโซติเฟน เช่น

• เก็บยาภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส (Celsius)
• เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น
• เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
• ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

ยาพิโซติเฟนมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยาพิโซติเฟนที่ มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

บรรณานุกรม

1. https://en.wikipedia.org/wiki/Pizotifen  [2022,Jan8]
2. https://www.drugs.com/international/pizotifen.html    [2022,Jan8]
3. https://www.medicinenet.com/pizotifen-oral/article.htm   [2022,Jan8]
4. https://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=pizotifen   [2022,Jan8]
5. https://www.mims.com/Thailand/drug/info/Mozifen-EF/?type=brief  [2022,Jan8]
6. https://www.medicines.org.uk/emc/product/5917/smpc#gref  [2022,Jan8]