นอร์เจสเตรล (Norgestrel)

  • โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
  • 4 สิงหาคม 2558
  • Tweet
สารบัญ บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยานอร์เจสเตรล (Norgestrel) เป็นสารสังเคราะห์ที่เลียนแบบฮอร์โมนเพศธรรมชาติของเพศ หญิง โดยประกอบด้วยฮอร์โมนเพศใน 2 รูปแบบ (Form) คือ Dextronorgestrel และ Levonor gestrel แต่รูปแบบที่เป็นตัวออกฤทธิ์ (Active form) คือ Levonorgestrel

ทางคลินิกได้นำมาใช้เป็นยาคุมกำเนิดเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์ โดยตัวยาจะกระตุ้นให้เกิดเมือกในบริเวณปากมดลูก ทำให้กระบวนการปฏิสนธิระหว่างไข่กับตัวอสุจิของเพศชายเป็นไปได้ยากยิ่งขึ้น หรือไข่ของเพศหญิงที่ได้รับการปฏิสนธิแล้วมาฝังตัวที่ผนังมดลูกได้ยากยิ่งขึ้น แต่อีกหนึ่งกลไกที่ทำให้นอร์เจสเตรลมีประสิทธิภาพในการคุมกำเนิดได้มากคือ การยับยั้งการตกไข่ในระหว่างที่มีการรับ ประทานยานี้ ข้อมูลทางคลินิกระบุว่าประสิทธิภาพของการป้องกันการตั้งครรภ์ดีกว่าการใช้ถุงยาอนามัยชาย ถุงยางอนามัยสตรี หรือห่วงอนามัยเสียอีก แต่ประสิทธิภาพของนอร์เจสเตรลอาจด้อยกว่ายาคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจนผสมอยู่ด้วย การใช้ยาคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมนสังเคราะห์อย่างยานอร์เจสเตรลนั้นเหมาะกับเพศหญิงที่แพ้ตัวยาที่มีเอสโตรเจนเป็นองค์ประกอบ

สำหรับการกระจายตัวของยานอร์เจสเตรลในร่างกายมนุษย์ พบว่ามีการดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารที่เป็นไปอย่างรวดเร็ว เมื่อยานอร์เจสเตรลเข้าสู่กระแสเลือดจะจับกับพลาสมาโปรตีนประมาณ 42 - 68% ฮอร์โมนชนิดนี้กระจายผ่านเข้าน้ำนมของมารดาได้ และตับจะคอยเปลี่ยนโครงสร้างทางเคมีของยานอร์เจสเตรลอย่างต่อเนื่องก่อนที่จะถูกขับออกจากร่างกายโดยผ่านทิ้งไปกับปัสสาวะและอุจจาระ

อาจมีผู้บริโภคบางรายเข้าใจว่า ยาคุมกำเนิดสามารถป้องกันการติดเชื้อจากการมีเพศสัมพันธ์(โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์) ได้เช่น โรคเอดส์ โรคหนองใน ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ผิด การเผยแพร่ความรู้ของการใช้ยาคุมกำเนิดได้อย่างถูกต้องต่อผู้บริโภคยังเป็นสิ่งที่จำเป็น

อนึ่ง ประโยชน์ทางคลินิกอีกประการของฮอร์โมนสังเคราะห์ตัวนี้คือ ช่วยลดอาการปวดประจำ เดือนและลดปริมาณเลือดประจำเดือนรวมถึงทำให้รอบเดือนของเพศหญิงมาตรงตามเวลา

ทั้งนี้ ก่อนที่จะเลือกใช้ยานอร์เจสเตรล ผู้บริโภคควรปรึกษาแพทย์/เภสัชกรถึงข้อดี - ข้อเสีย ของยานี้รวมถึงข้อควรระวังระหว่างการใช้ยา อีกทั้งสามารถค้นหาทำความเข้าใจเกี่ยวกับยานอร์เจสเตรลเพิ่มเติมจากเอกสารกำกับยาที่แนบมากับตัวผลิตภัณฑ์

การรับประทานยานี้สามารถกระทำได้ทั้งในช่วงท้องว่างหรือพร้อมอาหาร การรับประทานที่ ตรงเวลาหรือไม่ลืมรับประทานจะส่งผลดีต่อการคุมกำเนิดอย่างได้ผล ในทางตรงกันข้ามหากผู้ บริโภครับประทานยาคลาดเคลื่อนจากเวลาเดิมเกิน 3 ชั่วโมงบ่อยครั้ง หรือการเริ่มรับประทานยาแผงใหม่ล่าช้ากว่ากำหนด ย่อมเกิดความเสี่ยงของการตั้งครรภ์ติดตามมาได้

ปัจจุบันนี้ยานอร์เจสเตรลได้ถูกพัฒนาสูตรตำรับออกเป็น 5 กลุ่มได้แก่

  • ยาเดี่ยวชนิดยาเม็ดคุมกำเนิด
  • ยาฝังคุมกำเนิดประเภทฮอร์โมนเดี่ยว
  • ยารับประทานที่ผสมร่วมกับยา Estradiol ใช้เป็นยาเม็ดคุมกำเนิด
  • ยาเดี่ยวชนิดรับประทานมีนอร์เจสเตรลที่มีความเข้มข้นมากขึ้น และเตรียมเป็นลักษณะยาคุมกำเนิดฉุกเฉิน (อ่านเพิ่มเติมในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง การคุมกำเนิดฉุกเฉิน)
  • ยาคุมกำเนิดชนิดที่ผสมในห่วงอนามัย

คณะกรรมการอาหารและยาของไทยได้บรรจุให้นอร์เจสเตรลอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติโดยทั้งชนิดยาเดี่ยวและยาผสมร่วมกับ Estradiol ยาประเภทฮอร์โมนเพศเหล่านี้มีผลข้างเคียงมากมาย อีกทั้งมีฤทธิ์แรง การนำไปใช้ผิดวิธีไม่ว่าจะเป็นด้านความสม่ำเสมอของการรับประทาน การนำไปใช้ข้ามเพศเพื่อช่วยให้มีลักษณะรูปร่างคล้ายสตรีในเพศชาย หรือใช้บำบัดอาการหลังหมดประจำเดือน ในวัยหมดประจำเดือน ฯลฯ ล้วนแล้วแต่มีข้อจำกัดและแตกต่างกันไป การใช้ฮอร์โมนเพศได้อย่างปลอดภัยนั้นควรต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์หรือขอคำแนะนำจากเภสัชกรใกล้บ้าน

นอร์เจสเตรลมีสรรพคุณ (คุณสมบัติ) อย่างไร?

นอร์เจสเตรล

ยานอร์เจสเตรลมีสรรพคุณ/ข้อบ่งใช้ดังนี้เช่น

  • ใช้เป็นยาเม็ดคุมกำเนิด
  • ใช้เป็นยาในการคุมกำเนิดฉุกเฉินในลักษณะของฮอร์โมนเดี่ยวที่มีความเข้มข้นสูง
  • ใช้เป็นฮอร์โมนทดแทนในหญิงวัยหมดประจำเดือน
  • รักษาอาการประจำเดือนมามาก

นอร์เจสเตรลมีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

กลไกการออกฤทธิ์ของยานอร์เจสเตรลคือ ตัวยาจะยับยั้งการตกไข่โดยทำให้ไข่ไม่สามารถพัฒนาให้มีลักษณะสมบูรณ์ขาดความพร้อมต่อการปฏิสนธิ อีกทั้งยังทำให้เมือกที่บริเวณปากมดลูกเหนียวข้นจนยากต่อการเดินทางของอสุจิที่จะไปผสมกับไข่ จากกลไกเหล่านี้ทำให้นอร์เจสเตรลมีฤทธิ์คุมการตั้งครรภ์ตามสรรพคุณ

นอร์เจสเตรลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยานอร์เจสเตรลมีรูปแบบการจัดจำหน่ายเช่น

  • ยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดรับประทาน ขนาด 0.03 มิลลิกรัม/เม็ด
  • ยาเม็ดคุมกำเนิดฉุกเฉินชนิดรับประทาน ขนาด 0.75 มิลลิกรัม/เม็ด
  • ยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนผสมชนิดรับประทานเช่น
  • Estradiol valerate 2 มิลลิกรัม + Norgestrel 0.5 มิลลิกรัม ต่อเม็ด
  • Levonorgestrel 150 ไมโครกรัม + Ethinyl estradiol 30 ไมโครกรัม ต่อเม็ด
  • Norgestrel 500 ไมโครกรัม + Ethinyl estradiol 50 ไมโครกรัม ต่อเม็ด
  • ยาคุมกำเนิดชนิดฝังใต้ผิวหนัง ขนาด 36 และ 75 มิลลิกรัม
  • ยาคุมกำเนิดชนิดที่ผสมอยู่ในห่วงอนามัย ขนาด 52 มิลลิกรัม

นอร์เจสเตรลมีขนาดรับประทานอย่างไร?

เนื่องจากการใช้ยานอร์เจสเตรลมีหลายวัตถุประสงค์จึงควรต้องใช้ยานี้ตามคำแนะนำของแพทย์โดยขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของการใช้ยาเช่น เพื่อการคุมกำเนิดหรือป้องกันการตั้งครรภ์แบบฉุกเฉิน (การคุมกำเนิดฉุกเฉิน) ทั้งนี้ ผู้อ่านสามารถสืบค้นรายละเอียดของการคุมกำเนิดที่รวมถึงการใช้ยาคุมกำเนิดได้ในบทความ วิธีคุมกำเนิด, การวางแผนครอบครัว, ยาเม็ดคุมกำเนิด , การคุมกำเนิดฉุกเฉิน และบทความ การใส่ห่วงอนามัย จากเว็ปไซด์ หาหมอ.com

เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดที่รวมถึงยานอร์เจสเตรล ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกร ดังนี้

  • ประวัติแพ้ยาทุกชนิดเช่น กินยาแล้วคลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือแน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
  • มีโรคประจำตัวต่างๆรวมทั้งกำลังกินยาอะไรอยู่ เพราะยานอร์เจสเตรลอาจส่งผลให้อาการ ของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรือเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กินอยู่ก่อน
  • หากเป็นสุภาพสตรีควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์หรือกำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประ เภทสามารถผ่านทางน้ำนมหรือรกและเข้าสู่ทารก จนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

หากลืมรับประทานยานอร์เจสเตรลที่ใช้คุมกำเนิด (ยาเม็ดคุมกำเนิด) สามารถรับประทาน ทันทีที่นึกได้ โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า

แต่ถ้าลืมรับประทานยานอร์เจสเตรลที่ใช้เพื่อวัตถุประสงค์อื่นๆรวมทั้งในภาวะการคุมกำเนิด ฉุกเฉินควรต้องปรึกษาแพทย์

นอร์เจสเตรลมีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

ยานอร์เจสเตรลอาจก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) ดังนี้เช่น มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องอืด เป็นตะคริวที่ท้อง วิงเวียน เต้านมคัดตึง เต้านมเล็กลง เกิดสิว ผมร่วง น้ำหนักตัวเพิ่ม สตรีบางรายอาจพบภาวะติดเชื้อที่อวัยวะเพศ อาจเกิดการเลื่อนของรอบเดือนเร็วขึ้นหรือช้ากว่าเดิม บางกรณีอาจเกิดปัญหามีลิ่มเลือดเกิดขึ้นในหลอดเลือดดำ หรืออาจพบภาวะหัวใจล้มเหลว

สำหรับผู้ที่มีอาการแพ้ยานี้อาจพบอาการอึดอัด/หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ปวดร้าวบริเวณแขนและไหล่ด้านซ้าย รู้สึกสับสน ไอเป็นเลือด วิงเวียนมาก เป็นลม มีอาการตัวบวม ปวดศีรษะรุนแรง พูดจาไม่ชัด ตาพร่า ซึ่งหากพบอาการดังกล่าวต้องรีบนำตัวผู้ป่วยพบแพทย์/ไปโรง พยาบาลทันที/ฉุกเฉิน

มีข้อควรระวังการใช้นอร์เจสเตรลอย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยานอร์เจสเตรลเช่น

  • ห้ามใช้กับผู้ที่แพ้ยานี้
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ป่วยมะเร็งโดยเฉพาะมะเร็งเต้านม เนื้องอกตับ สตรีตั้งครรภ์ และสตรีที่มีประจำเดือนผิดปกติโดยไม่รู้สาเหตุ
  • ห้ามใช้ยานี้กับผู้ที่มีภาวะกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด เส้นเลือดในสมองตีบ ผู้ป่วยโรคหืด ผู้ที่เป็นหลอดเลือดดำขอด ผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง ผู้ป่วยโรคไมเกรน
  • ไม่ควรใช้ยานอร์เจสเตรลประเภทคุมกำเนิดฉุกเฉินเกิน 1 ครั้ง/1 รอบเดือน
  • ระวังการใช้ยานี้ในสตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตรด้วยฮอร์โมนนอร์เจสเตรลสามารถผ่านเข้าน้ำนมของมารดาและอาจส่งผลต่อร่างกายเด็ก
  • ควรรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิดตรงเวลา
  • หากเกิดอาการแพ้ยานี้เช่น อึดอัด/หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ต้องรีบหยุดการใช้ยาแล้วรีบมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
  • ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
  • ห้ามใช้ยาหมดอายุ
  • ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง:

ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา” ที่รวมถึงยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมนอร์เจสเตรลด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิดและสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้นเมื่อมีการใช้ยาทุกครั้งควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ (อ่านเพิ่ม เติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอด้วยเช่นกัน

นอร์เจสเตรลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

ยานอร์เจสเตรลมีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นเช่น การใช้ยานอร์เจสเตรลร่วมกับยาบางกลุ่ม อาจทำให้ประสิทธิภาพของการคุมกำเนิดด้อยประสิทธิภาพลง ยากลุ่มดังกล่าวเช่น Griseofulvin, Modafinil (ยาแก้ง่วงนอนมากเกินไป), Rifamycins (ยาปฏิชีวนะ), Phenytoin, Barbiturates, Carbamazepine, Nelfinavir (ยาต้านไวรัส), Ritonavir หากไม่มีความจำเป็นใดๆควรหลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกัน

ควรเก็บรักษานอร์เจสเตรลอย่างไร?

ควรเก็บยานอร์เจสเตรลภายใต้อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส (Celsius) ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น ไม่เก็บยาในรถยนต์หรือในห้องน้ำ เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น และเก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

นอร์เจสเตรลมีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

ยานอร์เจสเตรลที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้าอื่นและบริษัทผู้ผลิตเช่น

ชื่อการค้า บริษัทผู้ผลิต
Anna (แอนนา) Thai Nakorn Patana
Cleo (คลีโอ) Millimed
Cyclo Progynova (ไซโคล โพรจีโนวา) Bayer HealthCare Pharma
Dior 21 (ดิออร์ 21) Thai Nakorn Patana
Dior 28 (ดิออร์ 28) Thai Nakorn Patana
Hyan (ไฮแอน) Famy Care
Jadelle (จาเดลเล) Bayer HealthCare Pharma
Jeny-FMP (เจนี-เอฟเอ็มพี) Thai Nakorn Patana
Madonna (มาดอนนา) Biolab
Mirena (ไมรีนา) Bayer HealthCare Pharma
Microgynon 30 ED (ไมโครกายนอน 30 อีดี) Bayer HealthCare Pharma
Postinor-2 (โพสทินอร์-2) Gedeon Richter
R-Den (อาร์-เดน) Thai Nakorn Patana
Triquilar ED (ไตรควิลาร์ อีดี) Bayer HealthCare Pharma

บรรณานุกรม

  1. http://www.medicinenet.com/norgestrel-oral_contraceptive/article.htm[2015,July18]
  2. http://drug.fda.moph.go.th:81/nlem.in.th/medicine/essential/list/125#item-8746 [2015,July18]
  3. http://www.mims.com/Thailand/drug/search/?q=d-norgestrel&page=0[2015,July18]
  4. http://mims.com/THAILAND/Home/GatewaySubscription/?generic=levonorgestrel[2015,July18]
  5. http://mims.com/Thailand/drug/info/Jadelle/?type=brief [2015,July18]
  6. http://ec.princeton.edu/pills/Postinor.html [2015,July18]
  7. http://www.postinorpill.com/global-postinor/what-is-morning-after-pill/how-to-take-morning-after-pill [2015,July18]
  8. " rel="external nofollow" target="_blank">http://www.drugs.com/drug-interactions/absorica-with-ethinyl-estradiol-norgestrel-1403-15696-1046-0.html [2015,July18]
  9. บุษบา จินดาวิจักษณ์. (2533).การใช้ยาในสตรีเพศ.คณะเภสัชศาสตร์มหาวิทยาลัยมหิดล