นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์ Norepinephrine–dopamine reuptake inhibitor

นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์ (Norepinephrine–dopamine reuptake inhibitor)

โดย เภสัชกร อภัย ราษฎรวิจิตร
31 สิงหาคม 2559
Tweet

สารบัญ

บทนำ
นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?
นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?
นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?
นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?
เมื่อมีการสั่งยาควรแจ้งแพทย์/พยาบาลและเภสัชกรอย่างไร?
หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?
นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?
มีข้อควรระวังการใช้นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์อย่างไร?
นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?
ควรเก็บรักษานอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์อย่างไร?
นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีชื่ออื่นอีกไหม?ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?
บรรณานุกรม

บทความที่เกี่ยวข้อง

บทนำ

ยานอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์(Norepinephrine–dopamine reuptake inhibitor) หรือย่อว่า เอนดีอาร์ไอ(NDRI) เป็นกลุ่มยาที่มีจำนวนหลากหลายรายการตัวยาย่อย และนำมาใช้บำบัดอาการโรคหลายประเภท เช่น

โรคซึมเศร้า (Depression)
โรคสมาธิสั้น (Attention deficit hyperactivity disorder)
ภาวะง่วงเกิน/โรคลมหลับ(Narcolepsy)
ช่วยบรรเทาอาการปวด

ทั้งนี้ อาจจำแนกยาในกลุ่มนี้ออกเป็นรายการตัวยาย่อยได้ดังนี้ เช่น Amineptine, Bupropion, Desoxypipradrol, Dexmethylphenidate, Diphenylprolinol, Difemetorex, Ethylphenidate, Fencamfamine, Fencamine, Lefetamine, Methylenedioxypyrovalerone, Methylphenidate, Nomifensine, Oxolinic acid, Pipradrol, Prolintane, Pyrovalerone, Tametraline

ซึ่งการออกฤทธิ์ของยาแต่ละตัวในกลุ่มยา NDRI มีปัจจัยหลายอย่างที่เกี่ยวข้องเช่น ขึ้นกับรายละเอียดโครงสร้างทางเคมีของยาแต่ละตัว ความสามารถของการดูดซึม ของยาจากระบบทางเดินอาหาร การกระจายตัวยาภายในกระแสเลือด รวมถึงอัตราการกำจัดตัวยาออกจากร่างกาย ซึ่งมีความเหมาะสมกับผู้ป่วยและอาการโรคอย่างจำเพาะเจาะจง นอกจากนี้อาการข้างเคียง(ผลข้างเคียง)ของการใช้ยากลุ่มนี้ ยังเป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่ส่งผลต่อการรักษาทางคลินิก เช่น ยาที่ส่งผลข้างเคียงอย่างรุนแรง เช่น ทำให้เกิดภาวะตับอักเสบ ลมชัก ก็มักจะไม่ได้รับการบรรจุหรือไม่สามารถขึ้นทะเบียนตำรับยาได้ บางกรณีเมื่อมีการใช้ยากลุ่มนี้กับผู้ป่วย แล้วตรวจพบผลกระทบ(ผลข้างเคียง)ที่ค่อนข้างรุนแรงเกิดขึ้นภายหลัง สูตรตำรับยาดังกล่าว ก็ถูกเพิกถอนการใช้ไปเลยก็มี

การเลือกใช้ยาในกลุ่มนี้ ผู้ป่วยจะต้องเข้ารับการตรวจร่างกายจากแพทย์ผู้รักษาเพื่อหาแนวทางการรักษา รวมถึงการสั่งจ่ายตัวยาที่เหมาะสมและปลอดภัย การใช้ยาในกลุ่มนี้ ยังมีทั้งแบบที่รักษาตามอาการ หรือไม่ก็ต้องใช้ยาตลอดชีวิต ทั้งนี้ขึ้นกับดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น

นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีสรรพคุณ(คุณสมบัติ)อย่างไร?

กลุ่มยาเอนดีอาร์ไอ/NDRI มีสรรพคุณทางคลินิกดังนี้ เช่น

บำบัดและรักษาอาการโรคซึมเศร้า อย่างเช่นยา Amineptine, Bupropion
บำบัดอาการสมาธิสั้น อย่างเช่นยา Bupropion
บำบัดอาการง่วงนอนเกิน/โรคลมหลับ อย่างเช่นยา Methylphenidate
ใช้เป็นยาลดน้ำหนักตัวด้วยมีฤทธิ์กดสมอง ลดการอยากอาหาร อย่างเช่นยา Difemetorex
ช่วยบรรเทาอาการปวด อย่างเช่นยา Lefetamine
ใช้ในลักษณะของยาปฏิชีวนะ อย่างเช่นยา Oxolinic acid

นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีกลไกการออกฤทธิ์อย่างไร?

ยากลุ่มเอนดีอาร์ไอ/NDRI มีกลไกการออกฤทธิ์โดยตัวยาจะออกฤทธิ์ยับยั้งการดูดกลับเข้าสู่สมองของสารสื่อประสาทประเภท Norepinephrine และ Dopamine ส่งผลให้ร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงกระบวนการทางชีวเคมี(Biochemistry)ต่างๆ และมีการตอบสนองโดยเป็นไปตามธรรมชาติของแต่ละตัวยาที่มากระตุ้น เกิดการปรับสมดุลของสารสื่อประสาทและสารชีวเคมีต่างๆ ซึ่งการปรับสมดุลดังกล่าว ก่อให้เกิดฤทธิ์ของการรักษาตามสรรพคุณ

นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายอย่างไร?

ยากลุ่ม NDRI มีรูปแบบการจัดจำหน่าย เช่น

ยาชนิดรับประทาน เช่น ยาเม็ด ยาแคปซูล
ยาอมใต้ลิ้น
ยาพ่นจมูก
ยาฉีด
ยาเหน็บทวาร
พลาสเตอร์ปิดผิวหนัง

นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีขนาดการบริหารยาอย่างไร?

ขนาดการใช้ยา/การบริหารยากลุ่ม NDRI กับผู้ป่วยแต่ละราย จะแตกต่างกัน จะต้องเป็นไปตามดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น โดยมีปัจจัยเรื่อง ลักษณะโรค อายุ เพศ วัย โรคประจำตัว รวมถึงยาอื่นๆที่ผู้ป่วยมีใช้อยู่ก่อน นำมาประกอบกันเพื่อที่แพทย์จะดำเนิน การรักษา และสั่งจ่ายยาได้ถูกต้องเหมาะสม-ปลอดภัยที่สุดต่อผู้ป่วย

เมื่อมีการสั่งยา ควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกรอย่างไร?

เมื่อมีการสั่งยาทุกชนิดรวมถึงยากลุ่ม NDRI ผู้ป่วยควรแจ้งแพทย์/พยาบาล และเภสัชกร ดังนี้

ประวัติแพ้ยาทุกชนิด เช่น กินยา/ใช้ยาแล้ว คลื่นไส้มาก ขึ้นผื่น หรือ แน่นหายใจติดขัด/หายใจลำบาก
มีโรคประจำตัวต่างๆ รวมทั้งกำลังกินยา/ใช้ยาอะไรอยู่ เพราะยากลุ่ม NDRI อาจส่งผลให้อาการของโรคเหล่านั้นรุนแรงขึ้น หรืออาจเกิดปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่นๆที่กิน/ที่ใช้อยู่ก่อน
หากเป็นสุภาพสตรี ควรแจ้งว่าอยู่ในภาวะตั้งครรภ์ หรือ กำลังให้นมบุตร เพราะยาหลายประเภทสามารถผ่านทางน้ำนม หรือรก และเข้าสู่ทารกจนก่อให้เกิดผลข้างเคียงได้

หากลืมรับประทานยาควรทำอย่างไร?

กรณีลืมรับประทานยา/ใช้ยากลุ่มNDRI ผู้ป่วยสามารถรับประทาน/ใช้ยาเมื่อนึกขึ้นได้ หากเวลาใกล้เคียงกับการรับประทาน/ใช้ยาในมื้อถัดไป ไม่จำเป็นต้องเพิ่มปริมาณยาเป็น 2 เท่า

อย่างไรก็ตาม การรับประทานยา/ใช้ยากลุ่มNDRIนี้ ต้องเป็นไปตามคำสั่งแพทย์ ผู้ป่วยต้องรับประทานยา/ใช้ยาตรงเวลา และต้องไม่ปรับขนาดรับประทาน/ขนาดใช้ยาด้วยตนเอง

นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีผลไม่พึงประสงค์อย่างไร?

กลุ่มยา NDRI สามารถก่อให้เกิดผลไม่พึงประสงค์(ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง)ต่อระบบอวัยวะต่างๆของร่างกาย ดังนี้ เช่น

ผลต่อหัวใจ: เช่น ชีพจร/หัวใจเต้นผิดปกติ ความดันโลหิตต่ำหรือไม่ก็สูง เจ็บหน้าอก หัวใจล้มเหลว
ผลต่อระบบประสาท: เช่น นอนไม่หลับ ปวดศีรษะ มีไข้ วิงเวียน เกิดลมชัก
ผลต่อสภาพจิตใจ: เช่น วิตกกังวล กระสับกระส่าย ประสาทหลอน นอนไม่หลับ ซึมเศร้า
ผลต่อกล้ามเนื้อ: เช่น มีการเคลื่อนไหวช้า
ผลต่อระบบทางเดินอาหาร: เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปากแห้ง ท้องผูก เบื่ออาหาร
ผลต่อผิวหนัง: เช่น มีผื่นคัน ลมพิษ เกิดสิว
ผลต่อระบบเผาผลาญพลังงานของร่างกาย: เช่น เหงื่อออกมาก น้ำหนักตัวลด

*อนึ่ง กรณีที่ผู้ป่วยได้รับยากลุ่มนี้เกินขนาด อาจสังเกตได้จาก เกิดอาการ อาเจียนรุนแรง ตัวสั่น กล้ามเนื้อกระตุก ประสาทหลอน หัวใจเต้นเร็ว รูม่านตาขยาย ชีพจรเต้นผิดปกติ เป็นต้น ซึ่งหากพบอาการในลักษณะนี้ ต้องรีบนำตัวผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลโดยเร็ว ทันที/ฉุกเฉิน

มีข้อควรระวังการใช้นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์อย่างไร?

มีข้อควรระวังการใช้ยากลุ่ม NDRI ดังนี้ เช่น

ห้ามใช้กับผู้ป่วยแพ้ยาในกลุ่มนี้
ห้ามใช้ยากลุ่มนี้กับสตรีตั้งครรภ์ สตรีที่อยู่ในภาวะให้นมบุตร เด็ก และผู้สูงอายุ โดยไม่มีคำสั่งจากแพทย์
ห้ามปรับขนาดการใช้ยากลุ่มนี้ หรือหยุดการใช้ยากลุ่มนี้ด้วยตนเอง
ห้ามไปซื้อหายากลุ่มนี้มาใช้เองโดยมิได้ขอคำปรึกษาจากแพทย์
กรณีพบอาการแพ้ยากลุ่มนี้ เช่น มีผื่นคันขึ้นเต็มตัว หายใจไม่ออก/หายใจลำบาก ตัวบวม ต้องรีบนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาลทันที/ฉุกเฉิน
หากใช้ยากลุ่มนี้ตามระยะเวลาที่แพทย์แนะนำ แล้วอาการไม่ดีขึ้น ผู้ป่วยควรกลับมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาล เพื่อแพทย์พิจารณาปรับแนวทางการรักษา
แจ้งแพทย์ พยาบาล เภสัชกร ถึงประวัติโรคประจำตัว มียาชนิดใดที่ใช้อยู่บ้างโดยละเอียด ก่อนที่จะเข้ารับการรักษาทุกครั้ง
ปฏิบัติตามคำสั่งแพทย์ พยาบาล อย่างเคร่งครัด และมาพบแพทย์/มาโรงพยาบาลตามนัดทุกครั้ง
ห้ามแบ่งยาให้ผู้อื่นใช้
ห้ามใช้ยาหมดอายุ
ห้ามเก็บยาหมดอายุ

***** อนึ่ง ทุกคนต้องตระหนักถึงความปลอดภัยจากการใช้ ”ยา”ที่รวมถึง ยาแผนปัจจุบันทุกชนิด (รวมยากลุ่มนอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์/NDRI ด้วย) ยาแผนโบราณทุกชนิด และสมุนไพรต่างๆเสมอ เพราะยามีทั้งให้คุณและให้โทษ ดังนั้น เมื่อมีการใช้ยาทุกครั้ง ควรต้องปฏิบัติตามข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิดเสมอ(อ่านเพิ่มเติมได้ในเว็บ haamor.com บทความเรื่อง ข้อปฏิบัติพื้นฐานในการใช้ยาทุกชนิด) รวมทั้งควรต้องปรึกษาเภสัชกรประจำร้านขายยาก่อนซื้อยาใช้เองเสมอ

นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาตัวอื่นอย่างไร?

กลุ่มยา NDRI มีปฏิกิริยาระหว่างยากับยาอื่น เช่น

การใช้ยา Bupropion ร่วมกับยาสเตียรอยด์ เช่น Prednisolone สามารถทำให้เกิดอาการชักติดตามมาได้ หากจำเป็นต้องใช้ยาร่วมกัน แพทย์จะปรับขนาดรับประทานให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเป็นกรณีไป
การใช้ยา Methylphenidate ร่วมกับยา Carbamazepine อาจทำให้ความเข้มข้นของ Carbamazepine ในกระแสเลือดลดลง จนส่งผลให้ประสิทธิภาพในการรักษาด้อยลงไป หากไม่มีความจำเป็นใดๆ ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกัน

ควรเก็บรักษานอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์อย่างไร?

ควรเก็บกลุ่มยา NDRI ตามเงื่อนไขที่ระบุในเอกสารกำกับยา หรือตามคำแนะนำของแพทย์/เภสัชกร เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสงแดด ความร้อนและความชื้น เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง ไม่เก็บยาในช่องแช่แข็งของตู้เย็น และไม่เก็บยาในห้องน้ำหรือในรถยนต์

นอร์อิพิเนฟริน-โดพามีน รีอัพเทค อินฮิบิเตอร์มีชื่ออื่นอีกไหม? ผลิตจากบริษัทอะไรบ้าง?

กลุ่มยา NDRI ที่จำหน่ายในประเทศไทย มียาชื่อการค้า และบริษัทผู้ผลิต เช่น

ชื่อการค้า	บริษัทผู้ผลิต
Concerta (คอนเซอร์ทา)	Janssen-Cilag
Bepanthen First Aid(บีแพนเทน เฟิร์ท เอด)	Bayer HealthCare
Ritalin (ริทาลิน)	Novartis
Quomem (คูโอเมม)	GlaxoSmithKline
Wellbutrin XL (เวลบูทริน เอ็กซ์แอล)	GlaxoSmithKline

article detail