จิตวิทยาในชีวิตประจำวัน – ภาคที่ 3 จิตวิทยาผู้ใหญ่ตอนที่ 118: ประสาทการดมกลิ่น (1)

  • โดย ดร. วิทยา มานะวาณิชเจริญ
  • 16 กรกฎาคม 2560
  • Tweet
จิตวิทยาผู้ใหญ่-118

ทุกๆ ปีผู้คนในสหรัฐอเมริกาใช้เงินไม่ต่ำกว่า 5 – 6 พันล้านเหรียญสหรัฐ ในการซื้อน้ำหอม (Perfume) เพื่อตัวเองมีกลิ่นที่ดีขึ้น เราเองก็อาจรู้สึกประทับใจ (Impressed) หากทราบว่า ลิ้นของเรามีถึง 10,000 ตุ่มรับรส (Taste bud) แต่ตัวเลขนี้จืดจางลง (Pale) เมื่อเปรียบเทียบกับตัวรับความรู้สึก (Receptor) ของจมูกที่มีถึง 6 ล้านเซลล์

และนั่นเป็นเหตุผลที่ประสาทการดมกลิ่น (Olfaction) มีความอ่อนไหว (Sensitive) มากกว่าการลิ้มรสถึง 10,000 เท่า อันที่จริงแล้ว ประสาทการดมกลิ่น เป็นความรู้สึกทางเคมี (Chemical sense) เนื่องจากสิ่งเร้า (Stimulus) เป็นสารเคมีหลากหลายที่นำพาโดยอากาศ (Air)

ส่วนบนของจมูกมีอาณาบริเวณเล็กน้อยที่ประกอบด้วยเซลล์ตัวรับความรู้สึกสำหรับการดมกลิ่น หน้าที่ของตัวรับประสาทความรู้สึก คือการถ่ายโอน (Transduction) หรือแปลงโฉม (Transform) ปฏิกิริยาทางเคมี ให้กลายเป็นสิ่งเร้าประสาท (Nerve impulse) ประสาทการดมกลิ่นมีหลายขั้นตอนด้วยกัน

ขั้นตอนแรกคือสิ่งเร้า ตัวอย่างเช่น เมื่อตัวเสนียด (Skunk) โกรธ มันจะปกป้อง (Protect) ตัวเองโดยการฉีด (Spray) โมเลกุล (Molecule) นับพันๆ ตัว ให้นำพาความเหม็นในอากาศเข้าสู่รูจมูกของเราเมื่อเราหายใจ เหตุผลที่เราได้กลิ่นสาร (Substance) สเปรย์ของตัวเสนียด ก็คือสารเหล่านี้ประทุง่าย (Volatile)

สารประทุง่ายสามารถปลดปล่อย (Release) โมเลกุลเข้าไปในอากาศ ณ อุณหภูมิห้อง (Room temperature) นอกจากสเปรย์ของตัวเสนียดแล้ว สารดังกล่าวยังได้แก่ น้ำหอม และขนมบราวนี่อุ่นๆ (Warm brownie) แต่มิได้รวมถึงหญ้าหรือเหล็กกล้า เราสามารถดมกลิ่นสารที่ประทุง่าย แต่มันต้องเข้าถึงเซลล์การดมกลิ่น (Olfaction cell) ในจมูกก่อน

ขั้นตอนที่ 2 คือเซลล์การดมกลิ่น ซึ่งเป็นตัวรับการดมกลิ่น ที่อยู่ (Located) ในอาณาบริเวณเล็กๆ ของเนื้อเยื่อ (Patch of tissue) 2 แปลงๆ ละ 1 ตารางนิ้ว ในส่วนบนสุด (Uppermost) ของเส้นทางจมูก (Nasal passage) เซลล์การดมกลิ่นปกคลุมด้วยน้ำมูก (Mucus) ที่มีลักษณะเป็นฟิล์มหนาและเหนียว (Gluey) ซึ่งละลาย (Dissolve) โมเลกุลที่ประทุง่าย

โมเลกุลที่ละลายในน้ำมูกดังกล่าว ก็จะกระตุ้น (Stimulate) เซลล์ประสาทการดมกลิ่น แล้วเซลล์ประสาทดังกล่าวก็จะกระตุ้น (Trigger) สิ่งเร้าประสาท (Nerve impulse) อีกทอดหนึ่งในขณะที่เดินทางไปยังสมอง ผู้คนอาจสูญเสียประสาทการดมกลิ่นได้หลายทาง ตัวอย่างเช่น เชื้อไวรัส (Virus) หรือการอักเสบ (Inflammation) อาจทำลายตัวรับประสาทดมกลิ่นในจมูก การกระทบของศีรษะ (Blow to head) ก็อาจทำลายเครือข่ายทางประสาท (Neural network) ที่นำพาแรงกระตุ้นไปยังสมอง

แหล่งข้อมูล:

  1. Plotnik Rod. (2002). Introduction to Psychology (6th Ed). Pacific Grove, CA: Wadsworth -Thompson Learning.
  2. Olfaction https://en.wikipedia.org/wiki/Olfaction [2017, July 15].