คุยกับหมอสมศักดิ์ ตอน การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองซ้ำ

  • โดย ศ.นพ.สมศักดิ์ เทียมเก่า
  • 13 พฤษภาคม 2557
  • Tweet

เป็นที่ทราบกันดีว่า การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองในการตรวจทางระบบประสาทที่สำคัญ เพื่อใช้ในการวินิจฉัยรอยโรคในสมอง ปัจจุบันการตรวจดังกล่าวสามารถทำได้ง่าย เพราะมีเกือบทุกโรงพยาบาลจังหวัด และในทุกจังหวัดก็จะมีศูนย์เอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองของบริษัทเอกชนหรือของโรงพยาบาลเอกชนให้บริการ ราคาก็ไม่แพงเมื่อเทียบกับ 30 ปีที่ราคาการตรวจครั้งละ 4000 บาท ปัจจุบันก็ราคาประมาณ 3000-4000 บาท ถ้าเทียบกับค่าแรงขั้นต่ำ ค่าครองชีพอื่น ๆ ก็ถือว่าราคาพอไหว

ปัจจุบันเรียกว่าทุกคนเมื่อมีการเจ็บป่วยเกิดขึ้น โดยเฉพาะมีอาการทางระบบประสาท ก็จะต้องการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง ผมพบผู้ป่วยจำนวนมากถือซองใส่ผลการตรวจมามากมาย บางคนเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองเป็นสิบ ๆ ครั้งก็มี ผมก็งงว่าจะเอกซเรย์ซ้ำมากมายขนาดนั้นทำไม คำตอบที่ได้ก็คือ อยากรู้ว่ารอยโรคนั้นหายไปหรือยัง ผมก็อดสงสัยไม่ได้ว่าอาการก็ดีหายเป็นปกติแล้ว จะต้องตรวจซ้ำทำไมอีก ไม่เชื่ออาการของตนเองเหรอ ผู้ป่วยก็ตอบว่าอยากเห็นด้วยตาซ้ำอีกครั้งว่าผลการตรวจนั้นดีขึ้นจริง ๆ เหมือนกับอาการที่ดีขึ้น

การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองหรือแม้กระทั่งการตรวจเอมอาร์ไอก็ตาม การตรวจซ้ำเพื่อติดตามอาการของโรคนั้นก็มีความจำเป็นในกรณีที่โรคนั้น ๆ ต้องการประเมินผลการรักษาหรือต้องการทราบว่าการดำเนินโรคเป็นอย่างไร เช่น โรคมะเร็งสมองจำเป็นต้องตรวจซ้ำหลังผ่าตัด การฉายแสง/ฉายรังสี หรือให้เคมีบำบัด เพื่อประเมินว่าตอบสนองต่อการรักษาหรือจะมีการเป็นซ้ำหรือไม่ แต่ในผู้ป่วยส่วนใหญ่ เช่น โรคปวดศีรษะ หรือโรคหลอดเลือดสมอง โรคติดเชื้อของเยื่อหุ้มสมอง ซึ่งไม่มีความจำเป็นต้องตรวจซ้ำเลย เพราะการประเมินผลการรักษาและธรรมชาติของโรคนั้น ใช้เพียงการประเมินอาการอย่างละเอียดก็เพียงพอต่อการดูแลอย่างมีประสิทธิภาพ

แล้วทำไมผู้ป่วยถึงต้องการตรวจซ้ำ แล้วทำไมแพทย์จึงส่งตรวจซ้ำ เป็นสิ่งที่น่าสนใจมากใน 2 ประเด็นนี้ ผมเองเข้าใจว่าผู้ป่วยเองไม่มีความรู้ด้านนี้ เมื่อไม่มีความรู้ที่ดีจึงคิดว่าเมื่อการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองครั้งแรกสามารถบอกเขาได้ว่าเป็นโรคอะไร ได้รับการรักษาแล้วดีขึ้น ดังนั้นจึงอยากรู้ว่าโรคหายหรือยังก็น่าจะต้องมาตรวจซ้ำถึงจะรู้ได้ว่าโรคหายจริงๆหรือยังไม่หาย ซึ่งผมก็ว่าเป็นความคิดที่เป็นเหตุเป็นผลของผู้ป่วย ซึ่งแพทย์ก็ต้องมีหน้าที่ต้องอธิบายให้ผู้ป่วยและญาติทราบว่าความถูกต้องคืออะไร

ส่วนแพทย์เองนั้นผมเข้าใจว่าท่านคงทราบดีที่ไม่ต้องตรวจซ้ำ แต่ไม่สามารถอธิบายให้ผู้ป่วยและญาติเข้าใจได้ เพราะด้วยเวลามีจำกัดในการตรวจผู้ป่วยแต่ละราย การร้องขอของผู้ป่วยและญาติซึ่งแพทย์เองไม่สามารถทำให้ผู้ป่วยและญาติเข้าใจได้ว่าไม่จำเป็นเพราะอะไร และถ้าไม่ทำตามที่ผู้ป่วยและญาติร้องขอ ก็อาจสุ่มเสี่ยงต่อการร้องเรียน หรือฟ้องร้องต่อไปอีก ซึ่งก็ทำให้แพทย์หงุดหงิด เสียเวลา เสียอารมณ์และอาจเสียอนาคตได้ในบางกรณี

ดังนั้นผมอยากทำความเข้าใจกับผู้ป่วยและญาติ ซึ่งอาจเป็นผู้อ่านบทความนี้ทราบว่า แพทย์ทุกคนจะให้การรักษาผู้ป่วยทุกรายเป็นไปตามมาตรฐานวิชาชีพ โดยไม่ได้คำนึงถึงเรื่องสิทธิการักษาใด ๆ และการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองหรือเอมอาร์ไอสมองก็เป็นสิทธิ์ที่ครอบคลุมในผู้ป่วยทุกรายอยู่แล้ว จึงไม่มีเหตุผลใด ๆ ที่แพทย์จะไม่ส่งตรวจถ้าจำเป็นจริง ๆ