คำถามเกี่ยวกับยา
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ยาช่วยย่อย
ร่างกายผลิตเอนไซม์ที่ใช้ในการย่อยอาหารจากอวัยวะต่างๆ คือ ลำไส้เล็ก ตับอ่อน ต่อมน้ำลาย เมื่อไรก็ตามที่มีความบกพร่องของอวัยวะที่สร้างเอนไซม์ซึ่งใช้ย่อยอาหารหรือภาวะที่ทำให้การหลั่งน้ำย่อยลดลง ก็จะเกิดความผิดปกติในการย่อยอาหาร ส่งผลทำให้มีอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ จุกเสียด ไม่สบายท้อง
ยาช่วยย่อยหรือยาช่วยย่อยอาหาร เป็นยาที่ประกอบด้วยเอนไซม์หรือน้ำย่อยอาหารที่ใช้ในการย่อยอาหารต่างๆ เพื่อช่วยทำให้กระบวนการในการย่อยอาหารของร่างกายมีประสิทธิภาพมากขึ้น ซึ่งยาช่วยย่อยอาหารที่ใช้กันแพร่หลาย ได้แก่
1. แพนคริเอตินและแพนคริเอไลเปส เป็นกลุ่มเอนไซม์ที่สกัดจากตับอ่อนของหมูและวัว ประกอบด้วย
- เอนไซม์อะไมเลส (Amylase) ที่ใช้ย่อยพวกแป้ง คาร์โบไฮเดรต
- เอนไซม์ทริปซิน (Trypsin) ที่ใช้ย่อยโปรตีนต่างๆ
- เอนไซม์ไลเปส (Lipase) ที่ใช้ย่อยอาหารพวกไขมัน
เนื่องจากแพนคริเอไลเปสจะมีไลเปสมากกว่าแพนคริเอติน จึงมีฤทธิ์ช่วยย่อยไขมันได้ดีกว่าเอนไซม์แพนคริเอติน โดยเอนไซม์ทั้ง 2 ชนิดใช้ทดแทนการขาดน้ำย่อยจากตับอ่อนซึ่งพบในโรคตับอ่อนอักเสบ
2. ยาช่วยย่อยอื่นๆ ซึ่งประกอบด้วยเอนไซม์ที่ใช้ย่อยอาหารพวกแป้ง น้ำตาล หรือ คาร์โบไฮเดรต และโปรตีนเป็นหลัก บางชนิดจะผสมร่วมกับยาลดกรดและยาขับลมต่างๆ นำไปใช้ในกรณีที่มีอาการ ท้องอืดแน่น อาหารไม่ย่อย
- ผู้สูงอายุหรือเด็กต่ำกว่า 6 ปี ควรใช้ยาตามแพทย์สั่ง เพราะมีโอกาสเกิดการแพ้ยาหรือผลข้างเคียงจากยา (ชีพจรเต้นเร็ว มึนงง ตาพร่า) ได้
- ห้ามใช้ในโรคต้อหิน (Glaucoma) เพราะอาการทางตาอาจเลวลง
- หากเกิดอาการชีพจรเต้นเร็ว มึนงง หรือสายตาพร่าหลังกินยา ให้หยุดใช้ยา
- ส่วนหญิงมีครรภ์ และให้นมบุตร สามารถกินยาช่วยย่อยได้ แต่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนจะปลอดภัยกว่า
มาเจสโต-เอฟ (Magesto-F)
ยามาเจสโต-เอฟ (Magesto-F) เป็นชื่อทางการค้าของกลุ่มยาที่นำมารักษาอาการปวดท้อง อาการจุก เสียดท้องหลังกินอาหารมากเกินไป รวมถึงช่วยบรรเทาอาการท้องอืดเนื่องจากอาหารไม่ย่อย โดยยามาเจสโต-เอฟ อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยา เช่น เกิดภาวะท้องผูกกับผู้ป่วยบางราย
แพนครีเอติน (Pancreatin)
ยาแพนครีเอติน (Pancreatin) ใช้เป็นยาช่วยย่อยอาหารสำหรับผู้ที่มีภาวะตับอ่อนผิดปกติหรือการทำงานบกพร่อง ซึ่งอาจมีสาเหตุจากการผ่าตัดตับอ่อน มีภาวะตับอ่อนอักเสบ มะเร็งตับอ่อน หรือท่อทางเดินน้ำดีอุดตัน โดยยาแพนครีเอตินสามารถก่อให้เกิดผลข้างเคียง เช่น ท้องเสีย เจ็บในช่องท้อง/ปวดท้อง เป็นตะคริว อาจมีอาการคลื่นไส้ แสบขณะปัสสาวะ ปวดตามข้อต่อของกระดูก ผื่นคัน และผลข้างเคียงที่ค่อนข้างรุนแรงมากคือหายใจติดขัด
ปาเปน (Papain)
ยาปาเปน (Papain / Papaya proteinase) เป็นยาช่วยย่อยอาหาร ลดอาการท้องอืด โดยยาปาเปนมีผลข้างเคียง เช่น บางรายอาจก่อให้เกิดแผลในลำคอได้